آثار و برکات و فلسفه‌ی روزه چیست؟

ماه رمضان ماه گناه سوزی است. «رَمَضَ» به معنی سوزاندن است.

پیغمبر اکرم(ص) راجع به ماه مبارک رمضان خطبه‌ای دارند. من این خطبه را برایتان می‌خوانم. ایشان فرمود: «قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ» (بحارالأنوار، ج‏93، ص‏356) ‌ای مردم! ماه رمضان می‌آید و با خودش برکت و رحمت و مغفرت می‌آورد. ماه رمضان از بهترین ماه‌ها است. ایامش از بهترین ایام است. شب‌هایش‌از بهترین شبها‌ است. ساعاتش از بهترین ساعات است. شما در این ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اید. «دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ» راجع به مهمانی خدا نکاتی را خدمت شما عرض می‌کنم. میزبان کیست؟ خدا میزبان است. خدا در این ماه از ما دعوت کرده است. گاهی اوقات آدم به پسرش می‌گوید: برو به فلانی بگو به منزل ما بیاید. در این مهمانی خدا میزبان است و شخصا هم از ما دعوت کرده است. وقتی ما شخصی را دعوت می‌کنیم، چند حالت دارد:

تلاوت صفحه 171:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 82  ازسوره مبارکه نساء
أَفَلا یَتَدَبَّرونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً
چرا در یکایک آیه‏ هاى این قرآن دقت نمى‏ کنند با این که اگر از ناحیه غیر خدا بود، اختلاف فراوان در آن مى‏ یافتند
نکات تفسیری:
1- راه گرایش به اسلام و قرآن، اندیشه و تدبر است نه تقلید. «افلا یتدبرون»
2- قرآن همه را به تدبّر فرا خوانده است و فهم انسان به درک معارف آن مى‏ رسد. «افلا یتدبّرون القرآن»
3 - پندار وجود تضاد و اختلاف در قرآن، نتیجه‏ ى نگرش سطحى و عدم تدبّر و دقّت است. «افلا یتدبّرون»
4- در قوانین غیر الهى همواره تضاد و تناقض به چشم مى‏ خورد. «لو کان من عند غیر اللَّه لوجدوا...»
5- یک دستى و عدم اختلاف در آیات نشان آن است که سرچشمه‏ ى آن، وجودى تغییر ناپذیراست. «لو کان من عند غیراللّه»

امام سجاد (سلام الله علیه) در دعای ابوحمزه - که دعای خیلی با حال و خوبی است -  ترس از قیامت را تشریح می‌کنند: «ابکی لخروجی عن قبری عریاناً ذلیلاً حاملاً. ثقلی علی ظهری»؛ امروز می‌گریم برای وقتی که عریان و ذلیل و بار سنگین عمل بر دوشم از قبر بیرون می‌آیم. «انظر مرّةً عن یمینی و اخری عن شمالی اذ الخلائق فی شأن غیر شأنی لکل امرء منهم یومئذ شأن یغنیه وجوه یومئذ مسفرة ضاحکة مستبشرة»؛ یک عده چهره‌هاشان خندان است و خشنود و خوشحال و سربلندند. اینها چه کسانی هستند؟ کسانی هستند که در دنیا از پل صراطی که حقیقت و باطنش در آنجاست و مثال آن در اینجاست، توانسته‌اند رد شوند.  این پل صراط، پل عبودیت، پل تقوا و پل پرهیزگاری است؛ «و ان اعبدونی هذا صراط مستقیم»؛ صراط این دنیا، همان صراط روی جهنم است. «انک علی صراط مستقیم» ی که به پیغمبر می‌فرماید، یا «ان اعبدونی هذا صراط مستقیم»، همان صراط روی جهنم است. اگر اینجا ما توانستیم از این صراط، درست، با دقت و بدون لغزش عبور کنیم، گذر از آن صراط آسان‌ترین کار است؛ مثل مؤمنین که مانند برق عبور می‌کنند. «انّ الذین سبقت لهم منا الحسنی  اولئک عنها مبعدون لا یسمعون حسیسها»؛ اصلاً اینها همهمه جهنم را هم نمی‌شنوند؛ «و هم فی ما اشتهت انفسهم خالدون لا یحزنهم الفزع الاکبر.» فزع اکبر، یعنی دشوارترین ترسی که ممکن است برای انسان پیش بیاید. مؤمنین با همین ابعاد جسمانی و روحانی و نفسانی، فزع عظیمی که در آنجاست، «لا یحزنهم الفزع الاکبر»؛ اینها را محزون و اندوهگین نمی‌کند؛ اینها از این صراط عبور کرده‌اند.

بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان نظام، شهوریور ماه 1383

٣٩- بشارت رحمت
قال النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله: «من انسلخ عنه شهر رمضان و لم یغقر له فلا غفر الله له». (اقبال‌الاعمال، ج١، ص٢٧٠)
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: هر که ماه رمضان را پشت سر گذارد و بخشیده نشود، خدا او را نیامرزد.
۴٠- روز حساب
نَظَرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ علیه‌السلام إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْفِطْرِ یَضْحَکُونَ وَ یَلْعَبُونَ فَقَال‏: «... فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ اللَّاعِبِ فِی الْیَوْمِ الَّذِی یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخْسَرُ فِیهِ الْمُقَصِّرُون‏». (اقبال‌الاعمال، ج١، ص٢٧۵)
امام حسن مجتبی علیه‌السلام نگاهش به گروهی افتاد که در روز فطر در حال خنده و سرگرمی بودند، پس فرمود: بسی عجب از کسی که خندان و خوش‌گذران است در روزی که نیکوکاران به پاداش خود می‌رسند و کوتاهی‌کنندگان [در ماه رمضان] دچار خسران می‌شوند.

توبه یعنی چه؟ تاب یعنی برگشت توبه کرده یعنی از کار غلط برگشته و کسانی توفیق توبه پیدا می کنند که مورد لطف خدا قرار بگیرند چون اول تا خداوند به انسان نظر نکند انسان توفیق توبه پیدا نمی کند. قرآن می فرماید «ثُمَّ تابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا» توبه/18 «تاب الله» یعنی خدا توبه کرد یعنی لطفش را که قطع کرده بود به ایشان لطفش را به ایشان برگرداند حالا که خدا لطف خودش را به اینها برگرداند اینها توفیق پیدا کردند که خودشان توبه کنند. کسانی که گناه می کنند و به فکر توبه هم نیستند پیداست که خدا سیم اینها را قطع کرده یکی از سیلی هایی که خداوند به آدم می زند اینست که آدم حالیش نباشد که چه می کند سیلی خدا صدا ندارد معنایش اینست که قرآن می فرماید «نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ» حشر/19 اینها خدا را فراموش کردند خدا هم به اینها سیلی زد چه کردند؟ اینها خودشان را فراموش کردند انسان گاهی وقتها خودش را هم فراموش می کند اصلاً نمی فهمد کجا بود؟ چه کرد؟

گاهی مریض با اولین حالتی که برای او پیش می آید می فهمد که مریض است گاهی وقت ها هم مدتها مریض است و اصلاً به مریضی اش توجه ای ندارد که به دکتر برود. بنابراین کسانی که در شب بیست و سوم رمضان عذرخواهی می کنند پیشانی به خاک می مالند اشکی می ریزند پیداست که خدا اینها را دوست داشته و خدا گناهکارها را دوست دارد در یکی از مناجاتها داریم «یا اله الْعَاصِینَ» ای خدای معصیت کارها حدیث داریم وقتی گناهکار به در خانه خدا می آید خدا به قدری راضی است مثل کسی که

تلاوت صفحه 170 :

قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 48  ازسوره مبارکه مومنون
فَکَذَّبُوهُمَا فَکاَنُواْ مِنَ الْمُهْلَکِینَ
(آری،) آنها این دو(موسی و برادرش) را تکذیب کردند; و سرانجام همگی هلاک شدند.
نکات تفسیری:
1- نتیجه‏ ى تکذیب حقّ، هلاکت است. (کذّبوهما فکانوا من المهلکین)

 
آیا می شود رئیس و مولای ما حضرت ولیّ عصر(عج) محزون باشد و ما خوشحال باشیم؟! او در اثر ابتلای دوستان ، گریان باشد و ما خندان و خوشحال باشیم و در عین حال ، خود را تابع آن حضرت بدانیم؟! (در محضر بهجت :181/2) ,

آیت الله علامه طباطبایی (ره) مفسر بزرگ قرآن و فیلسوف شرق ماه مبارک رمضان تا صبح بیداربودند. مقید بودند دعای سحر را با افراد خانواده بخوانند و پیش از ماه رمضان از همسایه ها اجازه می گرفتند که اگر برای سحر خواب ماندند آنها را بیدار کنند. ایشان در درس تفسیرشان فرموده بودند که من در طول عمرم تا به حال به یاد ندارم که شبهای ماه رمضان را خوابیده باشم . علامه حسن زاده آملی می نویسد: وقتی به حضور شریف علامه طباطبایی (ره) تشرف حاصل کرده بودم و عرض حاجت نمودم ، فرمود: آقا دعای سحر حضرت امام باقر(ع) را فراموش مکن که در آن جمال و جلال و عظمت و نور و رحمت و علم و شرف است و حرفی از حور وغلمان نیست. اگر بهشت شیرین است، بهشت آفرین شیرینتراست.

توبه، انقلاب درونی
اصولاً توبه یعنی دگرگون شدن و انسان تا خودش دگرگون نشود نمی‌تواند جامعه را دگرگون بکند. ریشه همه ظلم‌های بیرونی موتورش در خودماست. موتور همه انقلاب‌های بیرونی در خودماست. انقلاب در خود، رمز انقلاب در بیرون است. تمام حوادث بیرونی کلید و موتورش در خود ماست و توبه معنایش هم این است. یعنی خودت را عوض کن و تغییر مسیر بده. تجدید نظر کن و به گذشته‌هایت مراجعه کن نقاط ضعف را بسنج و تصمیم بگیر خودت را اصلاح کنی. این یک انقلاب درونی است و واجب است «تُوبُوا إِلَى اللَّه»(نور/31)
بنابراین توبه یعنی بازگشت یعنی انقلاب درونی، منتها یک دید کجی درباره توبه است که آن دید کج این است که خیال می‌کنند توبه فقط مال مرگ است. معنای توبه این است که انسان از کارهای زشت خودش عذرخواهی کند. اگر به خلق ظلم کرده است به سوی خلق برگردد، بگوید ایها الناس معذرت می‌خواهم. اگر نسبت به خودش، خودش را اتلاف کرده است به خودش ظلم کرده است. اگر نسبت به حقوق الهی است از خدا عذر خواهی کند، از مردم عذر خواهی کند و تصمیم بگیرد خودش را عوض کند.
شخصی گفت: «استغفروالله ربی و اتوب الیه» امیرالمومنین دید دارد با زبان توبه می‌کند و هیچ انقلاب درونی تویش نیست. تغییر جهت نداده و زبانش می‌گوید: «استغفروالله» فرمود مادرت به عزایت بنشیند خدا مرگت بدهد این چه توبه‌ای است؟ گفت آقا استغفار می‌کنم. گفت این کلک است. امام رضا(ع) می‌فرماید کسی که زبانش می‌گوید استغفروالله و هیچ دگرگونی باطنی ندارد

تلاوت صفحه 169:

قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 43  ازسوره مبارکه فرقان
أَرَءَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَئهُ أَفَأَنتَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَکِیلاً
آیا دیدی کسی را که هوای نفسش را معبود خود برگزیده است؟! آیا تو می‏ توانی‏ او را هدایت کنی (یا به دفاع از او برخیزی)؟!
نکات تفسیری:
1- ریشه‏ ى بت پرستى، هوا پرستى است. «صبرنا على الهتنا - اتّخذ الهه هواه»
2- خداجویى در فطرت هر انسانى وجود دارد، لکن او در مصداق و یافتن حقّ گرفتار اشتباه مى‏ شود. «اتّخذ الهه هواه»
3- انبیا مسئولیّتى در هدایت اجبارى هوا پرستان ندارند. «أفأنت تکون علیه وکیلا»
4- انسان داراى اختیار است. «أفأنت تکون علیه وکیلا»
5 - تربیت و ایمان باید بدون اجبار و اکراه باشد. «أفأنت تکون علیه وکیلا»