امام سجاد می‌فرماید: «أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَى عَفْوِکَ، وَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَة» (صحیفه سجادیه، دعاى‏45) خدایا! دری را باز کردی به نام در توبه. بعد هم گفتی: «بفرمایید داخل» «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ» (نور/31) حالا اگر کسی وارد نشد مقصر خودش است. ساعات آخر ماه رمضان را آدم باید به ساعات آخر عمر تشبیه کند. دقیقه به دقیقه ماه رمضان از انسان جدا می‌شود. و وقتی دستور به عبادت دادی، فرمودی: «هرکس عبادت کند دوتا ثواب به او می‌دهم.» و فرمودی: «مثل کسانی که در راه خدا انفاق می‌کنند، مثل دانه‌ای است که خوشه می‌شود و در هر خوشه صد تا دانه است.»
خدایا! ماه رمضان آمد و توبه آوردی، به ما هم فرمودی: «بفرمایید داخل» خودت میزبان و ما هم میهمان شدیم. حالا اگر کسی دراین مهمانی شرکت نکرد، مقصر خودش است.
خدایا تو گفتی: «فَاذْکُرُونی‏ أَذْکُرْکُمْ» (بقره/152) یاد من باشید، من هم یادتان هستم. مومنین و مومنات در این ماه رمضان یاد خدا بودند و خدا هم یاد آن‌ها بود. خدایا! گفتی: «دعا کنید مستجاب می‌کنم» خیلی‌‌ها دعا کردند و مستجاب شد. دارم از ماه رمضان جدا می‌شوم.
ماهی به اندازه تو نیست و به تو نمی‌رسد. خداحافظ‌ ای شب قدر! خداحافظ‌ ای برکات! خداحافظ ‌ای ماهی که نیامده، سید سجاد منتظرت بود. خداحافظ ‌ای ماهی که نرفته، سید سجاد دل از تو نمی‌کند. خداحافظ‌ ای الطافی که دستم به شما نرسید.

تلاوت صفحه 175:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 87  ازسوره مبارکه حجر
وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی‏ وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ
ما به تو هفت آیه (سوره حمد) ستوده داده‏ ایم با این قرآن بزرگ .
نکات تفسیری:
1- سوره حمد معادل قرآن است با آنکه عدد آیات آن هفت مى‏ باشد. «سبعاً من المثانى و القرآن العظیم»

«السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا أَکْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِیکَ، وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَى حُرْمَتَکَ بِکَ» (صحیفه سجادیه،دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که خداوند در تو خیلی از مجرمین را بخشید.
زمان امام سجاد (علیه السلام) خیلی مشکلات برای امام بود. چون پدرش امام حسین (علیه السلام) را در کربلا کشته بودند حکومت غاصب بنی امیه و یزید نه سخنرانی نه جلسه درس نه نماز جماعت نه خطبه تمام راه های تعلیم و تربیت بسته بود. وقتی امام حسین (علیه السلام) را کشتند، 5 نفر در روی کره زمین بودند که می گفتند امام سجاد (علیه السلام) امام است که معتقد بودند و وفادار. بعد امام سجاد (علیه السلام) و امام پنجم بودند. زمان امام صادق (علیه السلام) وقتی درس می داد 4 هزار طلبه داشت. طلبه فاضل شاگرد خوب. 5 نفر شدند 4 هزار تا ما اگر حساب کنیم از هر 10 یا 20 نفر یکی شان شاگرد امام صادق (علیه السلام) باشد 4 هزار ضربدر 10 می شود 40هزار. 4تا شده اند 40هزار. آن هم در زمان خفقان؛ باید دید فرمول تربیت شیعه چه فرمولی است که با اینکه همه درها روی او بسته ولی می تواند افرادی را از 4تا به 40هزار برساند. این فرمول را باید کشف کرد!

تلاوت صفحه 174:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 23  ازسوره مبارکه احزاب
مِنَ الْمُؤْمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ مابَدَّلُوا تَبْدیلاً
بعضى از مؤمنان مردانى هستند که بر هر چه با خدا عهد بستند وفا کردند، پس بعضى‏ شان از دنیا رفتند، و بعضى دیگر منتظرند و هیچ چیز را تبدیل نکردند .
نکات تفسیری:
1- دفاع از حقّ تا مرز شهادت، نشانه‏ ى صداقت در ایمان است. «صدقوا ما عاهدوا اللّه»
2- انتظار شهادت نیز یک ارزش است. «ومنهم من ینتظر» آمادگى براى لقاى خداوند، از صفات مؤمنان است.
3- باب شهادت باز است. «ومنهم من ینتظر»
4 - شهادت برخى مؤمنان، عامل عقب نشینى یا دلسردى دیگر مؤمنان نمى‏ شود. (مؤمن با این‏که شهادت دوستان و عزیزان خود را مى‏ بیند، باز خود در انتظار شهادت است) «و منهم من ینتظر»
5- مؤمنان واقعى پایبند عهد و پیمان خود با خدا هستند و هیچ چیز حتّى شهادت دوستان و عزیزان، روحیه آنان را تغییر نمى‏ دهد. «و ما بدّلوا تبدیلا»

در روایت داریم که درهای آسمان در ماه رمضان گشوده است؛ یعنی رابطه قلبی انسان با خدا در این ماه آسان‌تر از همیشه است. در روایت داریم که درهای بهشت در ماه رمضان گشوده است؛ یعنی به برکت روزه و توجه و خشوعی که لازمه روزه است، فرصت و توفیق کار نیک برای انسان وجود دارد. البته فرصت به معنای تحقق آنچه انسان از آن فرصت جستجو می‌کند، نیست؛ اراده و دنبال‌گیری و خواست و حرکت ما را لازم دارد. در هر حال این فرصت وجود دارد و ما می‌توانیم از آن بهره ببریم و استفاده کنیم.

آیة الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، آبان ماه 1381

امام سجاد (علیه السلام) در مناجات خمسة عشر می فرماید «إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَى عَفْوِکَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ فَقُلْتَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ» (بحارالأنوار،ج‏91،ص‏142) دری باز کردی و نامش را توبه گذاشتی ، دیگر اگر کسی نیامد تقصیر صاحبخانه چیست؟
هزار چراغ دارد و بی راهه می رود                         بگذار تا بیفتد و بیند سزای خویش.
پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود ماهی است شب هایش بهترین شبها، روزهایش بهترین روزها ، نفس کشیدن در این ماه ثواب سبحان الله دارد، خوابتان در این ماه عبادت است، یک آیه قرآن خواندن در ماه رمضان ثواب بک ختم قرآن دارد. اعمال قبول می شود. یک شب قدرش تقریباً مساوی با 84 سال یعنی 1000 ماه است. ماه عزیزی است منتهی هر چیزی بلوغ می خواهد. افرادی هستند مزه عبادت را می چشند. افرادی هم مزه عبادت را نمی چشند. عبادت یک حلاوتی دارد. (حلاوةَ عبادتک) یعنی عبادتش شیرینی دارد. اگر برای کسی عبادت مزه نمی دهد، گیر خودش است. این زُکام است که بوی زعفران برای او مضر است یا لذت ندارد. اولیاء خدا از ماه رمضان لذت می بردند. به استقبال ماه رمضان می رفتند. افراد نااهل می گویند کِی تمام می شود؟! خوب شد تمام شد . چند روز دیگر از ماه رمضان ؟ چند روز بیشتر نمانده!! خوب الحمدلله دارد تمام می شود. افرادی که می دانند می گویند حیف که تمام شد.

تلاوت صفحه173:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 19  ازسوره مبارکه انعام
قُلْ أَیُّ شَیْ‏ءٍ أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اللَّهُ شَهیدٌ بَیْنی‏ وَ بَیْنَکُمْ وَ أُوحِیَ إِلَیَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ أَإِنَّکُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرى‏ قُلْ لا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ إِنَّنی‏ بَری‏ءٌ مِمَّا تُشْرِکُونَ
(به این کفار) بگو: چه چیزى در شهادت بزرگتراست (تا من او را براى شما گواه بر رسالت خود بیاورم؟) بگو خداى تعالى گواه بین من و شما است، و این قرآن به من وحى شده که شما و هر که را که این قرآن به گوشش بخورد انذار کرده، هشدار دهم آیا  (باچنین گواهى بزرگ) باز هم شما شهادت مى‏ دهید که با خداى تعالى خدایان دیگرى هست؟ بگو من که چنین شهادتى نمى‏ دهم، بگو حق مطلب همین است که او معبودى است یگانه و به درستى که من از هر چه که شما شریک خدایش پنداشته‏ اید بیزارم!
نکات تفسیری:
1- طرح و بیان حقایق به شکل سؤال و جواب از شیوه‏ هاى تبلیغى قرآن است. «قل اىّ شى‏ء...قل اللَّه»
2- قرآن، بزرگ‏ترین گواه بر رسالت پیامبر است. «اللَّه شهید بینى و... هذا القرآن»
3 - براى مردم غافل، سخن گفتن از زاویه‏ ى انذار مؤثّرتر است. «لانذرکم»
4- رسالت حضرت محمد صلى الله علیه و آله جهانى و جاودانى و براى همه‏ ى مردم در همه‏ ى عصرها و نسل‏هاست. «لانذرکم به و مَن بلغ»
5- تا قانون به مردم ابلاغ نشود، توبیخ و مسئولیّتى در کار نیست. «ومن بلغ» وبه اصطلاح علم اصول، عِقاب بدون بیان، قبیح است.

امیر المؤمنین علیه السلام ضربت خورد فرقش شکافته شد آقا را آوردند توی بستر آقا در آستانه‌ی شهادت است دارد وصیت می کند و آخرین حرفهایش را می زند. همیشه وصیت حرفهای آخر است و آدم حرفهای مهمش را در آخرین لحظات می زند. حالا ببینیم امیرالمؤمنین علیه السلام آن دنیای معرفت چه می گوید: «أُوصِیکُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ أَلَّا تَبْغِیَا الدُّنْیَا وَ إِنْ بَغَتْکُمَا وَ لَا تَأْسَفَا عَلَى شَیْ‏ءٍ مِنْهَا زُوِیَ عَنْکُمَا وَ قُولَا بِالْحَقِّ وَ اعْمَلَا لِلْأَجْرِ وَ کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَیْنِکُمْ» (نهج‏البلاغه،نامه‏47) «أُوصِیکُمَا» حسن جان، حسین جان «وَ جَمِیعَ وَلَدِی» و به بچه های دیگرم هم وصیت می کنم «وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی» به تمام کسانی که نامه‌ی من به دستشان می رسد و ناله و فریاد من را می شنوند وصیت می کنم که «بِتَقْوَی اللَّهِ» سفارش می کنم به تقوای خدا.

از عالمی می پرسند تقوا چیست؟ می گوید: شده که شما در زمینی که گِل و آب است خواسته باشی که راه بروید یا پر از تیغ است چگونه مراقبت می کنی تیغها به پایت فرو نرود تقوا یعنی اینکه انسان در زندگی

تلاوت صفحه172:

قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 204  ازسوره مبارکه اعراف
وَإِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ
وچون قرآن خوانده شود بدان گوش دارید و خاموش مانید شاید رحمتتان کند
نکات تفسیری:
1- دربرابر تلاوت قرآن از سوى هر کس که باشد، باید سکوت کرده و گوش بسپاریم. «واذا قُرء القرآن فاستمعوا له» («قُرِء» مجهول آمده است)
2- سکوت و گوش سپردن به قرآن، زمینه‏ ى برخوردارى از رحمت الهى است. «لعلّکم تُرحمون»

٣٧-احیای شب قدر
عن فضیل بن یسار قال: «کان ابو جعفر علیه‌السلام اذا کان لیلة احدى و عشرین و لیلة ثلاث و عشرین اخذ فى الدعا حتى یزول اللیل فاذا زال اللیل صلى». (وسائل‌الشیعه، ج٧، ص٢۶٠، ح۴)
فضیل‌بن‌یسار گوید: امام باقر علیه‌السلام در شب بیست‌ویکم و بیست‌وسوم ماه رمضان مشغول دعا مى‌شد تا شب به سر آید و آنگاه که شب به پایان مى‌رسید نماز صبح را مى‌خواند.
٣٨- زکات فطره
قال الصادق علیه‌السلام: «ان من تمام الصوم اعطاء الزکاة یعنى الفطرة کما ان الصلوة على النبى (صلى الله علیه و آله) من تمام الصلوة». (وسائل‌الشیعه، ج۶، ص٢٢١، ح۵)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: تکمیل روزه به پرداخت زکات فطره است، همچنان‌که صلوات بر پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله کمال نماز است.