تلاوت صفحه201:

قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 57  از سوره مبارکه مومنون
إِنَّ الَّذِینَ هُم مِّنْ خَشْیَةِ رَبِّهِم مُّشْفِقُونَ
مسلما مومنان که از خوف پروردگارشان بیمناکند،
نکات تفسیری:
ترس از روى آگاهى و توجّه به عظمت خداوند، مایه‏ ى رشد است. (من خَشیه ربّهم مشفقون)

امام صادق (علیه السلام) در روز 17 ربیع الاول سال 83 هجری قمری در مدینه متولد گردید. پدر گرامی آن حضرت، امام محمد باقر (علیه السلام) و مادر ارجمندش ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر می باشد. نام شریفش جعفر و لقب معروفش صادق و کنیه اش ابوعبدالله می باشد. شهادت آن حضرت در 25 شوال سال 148 هجری قمری، در 65 سالگی، به دستور منصور دوانیقی، خلیفه ستمگر عباسی، به وسیله سمی که به آن بزرگوار خوراندند، در شهر مدینه اتفاق افتاد، و محل دفنش در قبرستان بقیع است.
امام جعفر صادق (علیه السلام) تلاش و کوشش خود را با مساعی علمی آغاز و حوزه فکری و ثمربخش خویش را که بزرگان فقها و متفکران از آن بیرون آمدند، در صفوف امت، افتتاح کرد و با تربیت شاگردانی دانشمند، ذخیره علمی بزرگی برای امت برجای گذاشت. بعضی از شاگردان نامی آن بزرگوار عبارتند از: هشام بن حکم و مؤمن طاق و محمد بن مسلم و زرارة بن اعین و ... که هر یک چهره های درخشانی از تربیت شدگان مکتب آن حضرتند. حرکت علمی او به قدری گسترش یافت که سراسر مناطق اسلامی را دربر گرفت و مردم از علم او سخن ها می گفتند و شهرتش در همه شهرها و دیارها پیچیده بود.
جاحظ در مورد امام صادق (علیه السلام) می گوید:«امام صادق چشمه های دانش و حکمت را در روی زمین شکافت و برای مردم درهایی از دانش گشود که پیش از او معهود نبود و جهان از دانش وی سرشار گردید.»هدف امام صادق (علیه السلام) از گسترش برنامه فرهنگی، چاره جهل امت و تقویت عقیده به مکتب اسلام و نیز ایستادگی در برابر امواج کفرآمیز و شبهه های گمراه کننده و حل مشکلات ناشی از انحراف حکومت بود.
تلاش آن حضرت از طرفی مقابله با امواج ناشناخته و فاسد اوضاع سیاسی عهد امویان و عباسیان بود که انحرافات عقیدتی آن، بیشتر معلول ترجمه کتاب های یونانی و فارسی و هندی و پدید آمدن گروه های خطرناک از جمله غلات و زندیقان و جاعلان حدیث و اهل رأی و متصوفه بود که زمینه های مساعد رشد انحراف را به وجود آورده بودند. امام (علیه السلام) در برابر تمامی آنها ایستادگی کرد و با همه مناظره و مباحثه کرد و خطر افکارشان را برای ملت اسلام افشا نمود و از طرف دیگر، با تلاش های خستگی ناپذیر، مفاهیم عقیدتی و احکام شریعت را منتشر ساخت و آگاهی علمی را پراکند و توده های عظیم دانشمندان را به منظور آموزش مسلمانان مجهز ساخت.
امام صادق (علیه السلام) مسجد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را در مدینه محل تدریس خویش قرار داد و مردم، دسته دسته از دور و نزدیک به آنجا می شتافتند و سؤالات گوناگون خود را مطرح و جواب لازم را دریافت می نمودند.
امام صادق(علیه السلام) به پیروان خود فرمان داد که به حاکم منحرف پناه نبرند و از داد و ستد و همکاری با او خود داری کنند و به اصحاب و دوستان خود سفارش می کرد که در هر کار، مخفیانه عمل کنند و تقیه را رعایت نمایند و در هر عملی که انجام می دهند توجه کامل داشته باشند که دشمنان و مخالفان شان متوجه آن نشوند. با این حال، آن حضرت از در دست گرفتن حکومت، خودداری می فرمود و این کار را به وقتی موکول کرد که نقش دگرگون سازی امت را ایفا کند و در مجرای افکار امت تأثیر گذارد و انحراف های گوناگونی را که واقعیات سیاسی و اجتماعی روز به وجود آورده بود تصحیح نماید، آنگاه در داخل امت عهده دار تجدید بنا شود و امت را آماده سازد تا در سطحی درآیند که بتوانند حکومتی را که خود می خواهند، تشکیل دهند.
ایشان خطاب به مسلمانان می فرمودند:
«حق علی کل مسلم یعرفنا ان یعرض عمله فی کل یوم و لیله علی نفسه فیکون محاسب نفسه، فان رای حسنه استزاد منها، و ان رای سیئه استغفر منها لئلایخزی یوم القیمه» بر هر مسلمانی که ما را بشناسد، سزاوار است که در هر شبانه روز، عملش را بر خود عرضه دارد و خود حسابگر خویش باشد، اگر حسنه دید بر آن بیفزاید، و اگر گناه دید از آن آمرزش خواهد تا اینکه روز قیامت رسوا نشود.

تلاوت صفحه200 :

قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 58  از سوره مبارکه مومنون
وَ الَّذِینَ هُم بِایَاتِ رَبِّهِمْ یُؤْمِنُونَ
و آنان(مومنان) که به آیات پروردگارشان ایمان می‏ آورند،
نکات تفسیری:
1- ایمان آوردن به هر قانونى که خداوند مى ‏فرستد و دور شدن از انواع شرک ها، وظیفه‏ ى دائمى ماست. (کلمه‏ى «یؤمنون» و «لایشرکون» فعل مضارع و نشانه‏ ى دوام و استمرار است)

تلاوت صفحه 199:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 68  از سوره مبارکه مومنون
أَ فَلَمْ یَدَّبَّرُواْ الْقَوْلَ أَمْ جَاءَهُم مَّا لَمْ یَأْتِ ءَابَاءَهُمُ الْأَوَّلِینَ
آیا آنها (کافران)در این گفتار نیندیشیدند، یا اینکه چیزی برای آنان آمده که برای نیاکانشان نیامده است؟!
نکات تفسیری :
1-نخستین عامل بدبختى مردم، تعطیل کردن اندیشه و تفکّر است. (أفلم یدّبّرواالقول)
2- قرآن، کتاب تدبّر و اندیشه است. (نه فقط تلاوت وتجوید و...، و هرکس درآن تدبّر کند، حقّانیّت آن را مى ‏فهمد) (أفلم یدّبّروا القول)
3- خداوند در تمام دوران ها نداى خود را به مردم رسانده و اساس ادیان آسمانى یکى است. (ام جائهم ما لم یأت)
4-گرچه انسان در برابر سخن تازه عکس العمل نشان مى‏ دهد، ولى نزول وحى تازگى ندارد. (ام جائهم ما لم یأت آبائهم الاوّلین)

تلاوت صفحه 198:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 49  ازسوره مبارکه فرقان
لِّنُحْیىَ بِهِ بَلْدَةً مَّیْتًا وَ نُسْقِیَهُمِ مَّاخَلَقْنَا أَنْعَمًا وَ أَنَاسىِ‏َّ کَثِیرًا
تا بوسیله آن (باد)، سرزمین مرده‏ ای را زنده کنیم; و آن را به مخلوقاتی که آفریده‏ ایم - چهار پایان و انسانهای بسیار- می‏ نوشانیم.
نکات تفسیری:
1 - زندگى بشر مرهون نباتات و حیوانات است. (زنده شدن زمین و سیرابى چارپایان، قبل از سیراب شدن انسان آمده است)
2- کارهاى خدا از طریق اسباب طبیعى صورت مى‏ گیرد. «ارسل‏ الریاح - انزلنا – لنحیى»

هر چند حضرت حجت (عج) از ما غایب و ما از فیض حضور حضرت محرومیم ؛ ولی اعمال مطابق یا مخالف دفتر و راه و رسم حضرت را می دانیم؛ و اینکه آیا آن بزرگوار را با اعمال و رفتار خود خشنود کنیم و سلامی – هر چند ضعیف - خدمتش می فرستیم؛ و یا حضرت را با اعمال ناپسند، ناراضی و ناراحت می کنیم! (درمحضربهجت :364/1),

تلاوت صفحه 197:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 48  ازسوره مبارکه فرقان
وَ هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ الرِّیَاحَ بُشْرَا بَینْ‏َ یَدَىْ رَحْمَتِهِ وَ أَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا
او کسی است که بادها را بشارتگرانی پیش از رحمتش فرستاد، و از آسمان آبی پاک‏ کننده نازل کردیم...
نکات تفسیری:
1- حرکت بادها، به اراده‏ ى خداوند است. «هو الّذى ارسل الریاح»
2- بادها انواع مختلفى دارند و گاهى با باران ملازمند. «ارسل الریاح... انزلنا...»
3- نزول باران از ابر با اراده‏ ى خداوند است. «انزلنا»

تلاوت صفحه 196:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 46  ازسوره مبارکه فرقان
ثُمَّ قَبَضْنَاهُ إِلَیْنَا قَبْضًا یَسِیرًا
سپس آن را آهسته جمع می‏ کنیم (و نظام سایه و آفتاب را حاکم می‏ سازیم)!
نکات تفسیری:
1 - حرکت هستى و عملکرد طبیعت، عمل خداست. «مدّ - جعلنا – قبضنا»
2- همانگونه که آفرینش جهان به تدریج و آرامى و در شش مرحله صورت گرفته است، تغییر آن نیز به تدریج خواهد بود. «قبضاً یسیراً»
3- گرفتن هیچ چیز براى خدا سخت نیست. «قبضاً یسیراً»

تلاوت صفحه 195:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 45  ازسوره مبارکه فرقان
أَلَمْ تَرَ إِلىَ‏ رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَ لَوْ شَاءَ لَجَعَلَهُ سَاکِنًا ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلًا
آیا ندیدی چگونه پروردگارت سایه را گسترده ساخت ؟!  و اگر می‏ خواست آن را ساکن قرار می‏ داد; سپس خورشید را بر وجود آن دلیل قرار دادیم!
نکات تفسیری:
1-بهترین راه خداشناسى براى همگان، تفکّر در پدیده‏ هاى هستى است که بر اساس حکمت الهى آفریده شده‏ اند. «أ لم تر»
2- گردش زمین به دور خود و خورشید تصادفى نیست، حکیمانه و مدبرانه است. «أ لم تَر الى ربّک کیف مدّ الظل»
3-گستردگى و طولانى شدن مدّت سایه به خاطر پرورش و رشد و شکوفایى است. «ربّک... مدّ الظل» (اگر نور، مستقیم و یا سایه دائمى‏ بود، یا همگى مى‏ سوختند و یا منجمد مى‏ شدند.)
4 - گر چه خداوند قدرت دارد که در طبیعت، تغییر و تحوّل شدید ایجاد کند، ولى خداوند سنّت خود را ترک نمى‏ کند. «و لو شاء»
5- تداوم گردش هستى به دست اوست. «و لو شاء لجعله ساکنا»

تلاوت صفحه 194:

 
قطره ای از دریای بی کران کلام الهی:
آیه شماره 44  ازسوره مبارکه فرقان
أَمْ تحَسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْهُمْ إِلَّا کاَلْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلاً
آیا گمان می‏ بری بیشتر آنان می‏ شنوند یا می‏ فهمند؟! آنان فقط همچون چهارپایانند، بلکه گمراهترند!
نکات تفسیری:
1- انسان براى هدایت خود باید به رهنمودهاى پیامبر درونى، (عقل) و پیامبر بیرونى گوش فرا دهد. «ام تحسب اَنّ اکثرهم یسمعون او یعقلون»
2- کفر و نپذیرفتن دعوت انبیا، بى‏ خردى است.«ام‏ تحسب‏ انّ‏ اکثرهم‏ یسمعون‏ او یعقلون»
3-انسان که خلیفه‏ ى خدا مى‏ باشد، با نادیده گرفتن فطرت خود از حیوان نیز پست‏ تر مى‏ شود. «اِنهم الاّ کالانعام بل هم اضلّ سبیلا»