«قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَی قَدْرِ مُرُوءَتِهِ وَ شَجَاعَتُهُ عَلَی قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَی قَدْرِ غَیْرَتِهِ»؛ گفتیم این کلام مولا در حقیقت بخشی از شناسنامه خود حضرت علی(سلام الله علیه) است. می‌فرماید ارزش هر کسی به اندازه همت اوست. این دارد خودش را معرفی می‌کند. البته همت انسان هر چه بلندتر باشد، ارزش آن بیشتر است. وجود مبارک امام صادق(سلام الله علیه) یک بیان نورانی دارد ، فرمود: «مَا ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِیَتْ عَلَیْهِ النِّیَّة»؛‏  که ریشه آن، این بیان بلند وجود مبارک حضرت علی(سلام الله علیهما) است که فرمود: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ».

 اگر اراده قوی باشد بدن تابع است. اینکه می‌بینید دو نفرند ماه مبارک رمضان همان ماه تابستان است و روزهای گرم است و طولانی است، یکی اصلاً احساس حرارت نمی‌کند، چون حواسش جای دیگر است. حواسش نزد قلبش است، آن دیگری حواسش نزد شکمش است مرتّب می‌گوید تشنه شدم، آیا غروب نزدیک است یا نه؟ این یکی بطنی فکر می‌کند آن یکی قلبی فکر می‌کند، حواسش جای دیگر است. روح بدن را اداره می‌کند، نه عکس. چرا آدمی که غصّه دارد اصلاً احتیاج به غذا ندارد؟ چرا آدمی که در یک کار خیلی خوشحال شد اشتها به غذا ندارد؟ کسی که «عند الله»ی فکر بکند اینگونه است. گوشه‌ای از آن همین جریان کشیدن تیر شکسته از پای مبارک حضرت امیر است. او واقعاً احساس نمی‌کرد، نه اینکه درد داشت و تحمّل کرد! وقتی حواس جای دیگر باشد آدم احساس نمی‌کند. فرمود ببرید حواستان را در جای دیگر، خیلی فشار روزگار اثر نمی‌کند. چه چیزی کم است، چه چیزی گران است، چه فلان است!

حضرت می‌فرماید: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَی قَدْرِ مُرُوءَتِهِ وَ شَجَاعَتُهُ عَلَی قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَی قَدْرِ غَیْرَتِهِ». مستحضرید هر کاری که انسان انجام می‌دهد، اگر کارهای عادی نباشد، به اوصاف او برگردد یک مبدأ نفسانی دارد. فرمود مبادی چهارگانه این امور چهارگانه فرق می‌کند. ارزش هر کسی به اندازه همت اوست که هر کسی به اندازه همّتش می‌ارزد. ارزیابی می‌کنند، قیمت‌گذاری می‌کنند در قیامت، هر کسی را که کارهای خوب انجام داد، آن کارها را معیار قرار نمی‌دهند، مبادی و ملکات و اوصاف نفسانی که مبادی این کارهاست آنها را می‌سنجند. فرمود: قدر هر کسی به قدر همت اوست.

همت، یعنی چیزی که انسان اهتمام می‌ورزد و آن را اصل می‌داند و سایر امور را فرع می‌داند و فدای آن می‌کند.

بیانات استاد جوادی آملی در شرح نهج البلاغه