آخرین نامه نهج البلاغه نامه 79 است. این نامه گرچه یک سطر است؛ اما مطالب فراوانی را به همراه دارد. قسمت مهم محتوای این یک سطر، در خطبه‌ها و نامه‌های حضرت آمده که چطور ملّتی گاهی بالا می‌آید و گاهی پایین می‌آید؟ یک حکومت گاهی مقتدر می‌شود و گاهی سقوط می‌کند.

حضرت امیر علیه السلام این نامه را به فرماندهان جنگ و لشکریانش نوشت، چون قدرت با همین مسائل نظامی همراه است. فرمود: «أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّمَا أَهْلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ أَنَّهُمْ مَنَعُوا النَّاسَ الْحَقَّ فَاشْتَرَوْهُ وَ أَخَذُوهُمْ بِالْبَاطِلِ فَاقْتَدَوْه‏»؛ اینکه می‌گویند گاهی کلمات حضرت امیر، یک رساله شرح می‌خواهد، همین است. فرمود: الآن قدرت نظامی دست شماست و اوّلین حرف را هم همین سلاح جنگی می‌زند، اگر شما این سلاح را تحت فرهنگ قرار دادید، هم شما می‌مانید، هم نظامتان می‌ماند، هم مردم در رفاه هستند و اگر فرهنگ را از جنگ بردارید، فرهنگ و عقل را از اسلحه بردارید، فرهنگ را از قدرت بردارید، هم شما سقوط می‌کنید و هم آنها سقوط می‌کنند.

هیچ حاکمی مثل علی بن ابیطالب نبود؛ اما وقتی رهبر علی باشد، خدمتگزاران و کارگزاران، علوی نباشند، سقوط یعنی سقوط! قطعی یعنی قطعی است! چه اینکه حکومت اصلی شکست خورد. فرمود مرا تنها نگذارید، من هم برای دنیای شما هم برای آخرت شما خوب هستم؛ نگویید ما یک رهبر خوبی مثل علی داریم! مادامی که کارگزاران و مسئولان، کسانی که ارباب رجوع به آنها رجوع می‌کنند، مثل من فکر نکنند، نظام عالم بر این است که این حتماً از بین برود، چه اینکه رفت.

نگاه کنید که این یک خط چقدر پر محتواست! فرمود: «أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّمَا أَهْلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ»؛ شما یک سلسله قصصی را در قرآن کریم خوانده‌اید و یک سلسله قصصی را از انبیا شنیده‎اید، قرآن یک کتاب تاریخ نیست، کتاب قصّه نیست؛ لذا شما می‌بینید جریان انبیا را که نقل می‌کند، آن سرزمینی که عذاب شد گاهی ذکر می‌کند؛ اما اصلاً سخن از عصر و زمان نیست که موسی در چه عصری بود، عیسی در چه عصری بود! ابراهیم در چه عصری بود! این حرف، حرف جهانی است. شما هیچ جای قرآن خوانده‌اید؟ با اینکه بیش از صد مرتبه نام مبارک موسای کلیم آمده؛ اما سخن از تاریخ نیست که در چه زمانی بود! فرمود زمان و زمین برای ما یکسان است، حکم همان است که ما می‌گوییم. درباره ابراهیم این طور است، اسحاق این طور است، اسماعیل این طور است، یوسف این طور است. فرمود زمان ظرف است.

حضرت امیر فرمود می‌دانید دنیا توان آن را ندارد با همه شُکوه‌هایی که دارد، مرا فریب بدهد. این قدرت را در من دیدید؛ اما نگویید ما یک رهبر خوبی داریم یک امام خوبی داریم. اگر شما دین‌فروش باشید حق‌فروش باشید، باطل‌بخر باشید، طولی نمی‌کشد که بساط شما جمع می‌شود چه اینکه شد. معنای آن این نیست که یک حق به جای شما می‌آید، معنایش این است که باطل شما ادامه پیدا می‌کند. شما زمینه‌ساز حکومت اموی بودید، مروانی بودید، جریان کربلا را به پا کردید، بعد عباسی بودید، پنج قرن بر ایران و امثال ایران حکومت کردند، فرمود این کار برای شما نیست برای ما هم نیست برای آیندگان هم نیست؛ این برای نظام الهی است.

 «أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّمَا أَهْلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ أَنَّهُمْ مَنَعُوا النَّاسَ الْحَقَّ فَاشْتَرَوْهُ»؛ اینها که مسئولین‌اند در ادارات نشسته‌اند، باید بدانند که حق از آن اینها نیست، حق مردم را به مردم دادید دیگر نباید بفروشید. تعبیر این حق‌فروشی عبارت اُخرای از رشوه گرفتن و رومیزی و زیرمیزی و اختلاس و نجومی و اینهاست. فرمود شما مال مردم را دارید می‌دهید، مال مردم را که نمی‌توانید به مردم بفروشید. آن وقت چه پولی است که از آنها می‌گیرید؟! قهراً این ناراضی می‌شود؛ از یک طرف هم آنچه را که به شما داد روی جنس می‌کِشد، از طرف دوم بار سنگین آن بر دوش طبقه ضعیف است؛ از طرف سوم چرا حقّ مردم را به مردم می‌فروشید؟ این شکست قطعی است، از بین رفتن قطعی است، اینها را به علم غیب می‌گوید.

بیانات استاد جوادی آملی