ب. مدت بیماری و تاریخ شهادت

براساس آنچه گذشت، می توان چنین استظهار کرد که آغاز بیماری ِناشی از مصدومیتِ حضرت فاطمه علیها السلام قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا صل الله علیه و آله بوده، اما پرسش اینجاست که این بیماری چند روز طول کشید تا به شهادت آن حضرت منتهی شد؟ در اینجا، ناچاریم دربارة روایات مربوط به تاریخ شهادت حضرت فاطمه علیها السلام داوری کنیم.

در تعداد زیادی از روایات، مدت حیاتِ حضرت فاطمه علیها السلام پس از رسول خدا صل الله علیه و آله 75 روز ذکر شده است (صفار قمی،1404ق، ص174؛ کلینی، 1363، ج1، ص241 و 458؛ ج3، ص228؛ ج4، ص561؛ مفید، 1414ق، ص185؛ طبری، 1413ق، ص134؛ ابن عبدالوهاب، 1369ق، ص47؛ طبرسی، 1406ق، ص22؛ قطب راوندی، 1409ق، ج2، ص526؛ ابن شهرآشوب، 1376ق، ج3، ص116؛ اربلی، بی تا، ج3، ص268؛ ج 2، ص77؛ طبری، 1386ق، ص52؛ حلی، 1424ق، ص58؛ خصیبی، 1411ق، ص176؛ ابن بطریق، 1407ق، ص390؛ شهید اول، 1419ق، ج2، ص62؛ طبرانی، 1415ق، ج6، ص328 ؛ همو، 1404ق، ج3، ص58؛ ابن عساکر، 1415ق، ج42، ص131؛ هیثمی، 1408ق، ج9، ص166)، بنابراین، با توجه به تاریخ رحلت رسول خدا صل الله علیه و آله (28 صفر یا 2 ربیع الاول)، شهادتِ حضرت فاطمه علیها السلام در حدود نیمة ماه جمادی الاولی رخ داده است.

دیدگاه دیگر برگرفته از روایت طبری امامی به نقل از امام صادق علیه السلام است که شهادت حضرت فاطمه علیها السلام را در سوم جمادی الثانیه دانسته است (طبری شیعی، 1413ق، ص134). بجز این دو قول، اقوال غیرمشهوری نیز به چشم می خورد که قابل اعتنا نیست (ر.ک. رشاد، 1393، ج1، ص347)، اما در تأیید دیدگاه دوم می توان به این نکات اشاره کرد:

1. آن گونه که برخی از عالمان شیعه از دیرباز احتمال داده اند، ممکن است کلمة خمسة و سبعین»، تصحیف شدة کلمه خمسة و تسعین» بوده باشد (همان، ص348). مؤید این احتمال وجودِ موارد مشابه برای چنین تصحیفی، با توجه به کم دقتی ها در کتابت و نقطه گذاری است.

2. بر اساس قول 75 روز، تاریخ شهادت حضرت فاطمه علیها السلام نیمة جمادی الاولی می شود، درحالیکه برای این تاریخ، هیچ روایتی از معصوم نرسیده و گویا صرفاً بر اساس محاسبة 75 روز پس از 28 صفر، تاریخ شهادت استخراج شده است. این در حالی است که بر دیدگاه مقابل (سوم جمادی الثانیه) در روایتِ طبری امامی از امام صادق علیه السلام تصریح شده است.

3. بنا به استظهار برخی از محققان معاصر، روایت دالّ بر روشن بودن مشعل به هنگام تجهیز و دفن بدن حضرت فاطمه علیها السلام با روایت 75 روز سازگار نیست؛ چراکه در صورت قبول قولِ 75 روز، شهادت حضرت در شب های منتهی به نیمة ماه جمادی الاولی رخ داده که به سبب مهتابی بودن آسمان و با توجه به مخفیانه بودن غسل و دفن حضرت فاطمه علیها السلام نیازی به روشن کردن مشعل نبوده است.

نتیجه آنکه بر اساسِ ترجیح قول دوم (سوم جمادی الثانیه)، اگر تاریخ رحلت رسول خدا صل الله علیه و آله ـ آن گونه که مشهور است - 28 صفر باشد و در صورت کامل بودن هر چهار ماه (صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاولی)، مدت حیات حضرت فاطمه علیها السلام پس از پدر، 95 روز بوده است. اما این ادعا با مشکلاتی مواجه است:

الف. استبعادِ تمام بودنِ چهار ماهِ متوالیِ قمری؛

ب. وجود روایات معتبر و قابل اعتنا دالّ بر رحلت رسول خدا صل الله علیه و آله در دوم ربیع الاول که بر اساس این قول، فاصلة میان رحلت نبوی صل الله علیه و آله و شهادت ِفاطمی علیها السلام قریب سه ماه خواهد بود. بر اساس روایت کتاب تاریخ اهل البیت علیه السلام، به نقل از امام رضا علیه السلام (کبار المحدثین، 1410ق، ص68) و نقل اربلّی از امام باقر علیه السلام (اربلی، بی تا، ج1، ص13) و نقل طبری از ابی مخنف (طبری، 1387ق، ج2، ص442) و نقل یعقوبی (یعقوبی، بی تا، ج2، ص113)، تاریخ وفات رسول خدا صل الله علیه و آله دوم ربیع الاول بوده است.

ج. روایت طبری و ابوالفرج اصفهانی به نقل از امام باقر علیه السلام حاکی از مدت سه ماه به عنوان دورة حیات حضرت فاطمه علیها السلام پس از پدر است (طبری، 1387ق، ج2، ص474؛ ابوالفرج اصفهانی، 1385ق، ص31).

د. ابن شهرآشوب طول مدت بیماری حضرت فاطمه علیها السلام را 40 روز دانسته (ابن شهرآشوب، 1376ق، ج3، ص137) و این تأییدی است برای دیدگاه دوم؛ چراکه با توجه به شواهدِ پیش گفته، آغاز بیماری حضرت فاطمه علیها السلام 50 روز پس از رحلت نبوی صل الله علیه و آله بوده است و جمع این مدت 90 روز خواهد بود.