ما دو گونه علم داریم : یک وقت کسی علمی تهیه می کند چیزی می خواند که ابزار دنیای او باشد... این بیان نورانی علی‌بن‌ابیطالب (سلام الله علیه) که فرمود: «رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُه‏»؛ این بیان نورانی حضرت است، فرمود: بسا درس‌خوانده‌هایی هستند که کُشته جهالت خودشان هستند، یک سلسله از علما هم هستند که «الْعِلْمُ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ مَنْ یَشَاءُ» یا همین آیه ﴿إِنَّمَا یَخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ﴾ ما باید تلاش کنیم این قسم دوم باشیم؛ یعنی علمی کسب کنیم که ما را حفظ کند، برای ما نور باشد.

 علم, بخشی از راه است. آن‎که مشکل را حلّ می‌کند عقل است نه علم, علم یک چراغ است؛ حالا کدام طرف را داشته باشیم با این علم کدام طرف برویم، علم, وسیله است؛ اما آنکه اساس کار است در این آیه کریمه مشخص فرمود, فرمود: ﴿تِلْکَ الأمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا یَعْقِلُهَا إِلاّ الْعَالِمُونَ﴾؛ یعنی علم یک نردبانی باشد برای عقل. علم وقتی نافع است که نردبان باشد؛ عالِم را به مقام عقل برساند، هیچ عاقلی جهنم نمی‌رود؛ اما علما چرا.

 ما باید بکوشیم درسی بخوانیم که برای ما نافع باشد یک; یعنی خودِ این علم فی نفسه نافع باشد. دوم اینکه از این علم بهره ببریم. اینکه به ما در دعاها, در قنوت, در تعقیبات نماز گفتند بگویید: «أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لَا تَشْبَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لَا یَخْشَعُ وَ مِنْ عِلْمٍ لَا یَنْفَع‏»؛ خدایا آن علمی که به درد ما نمی‌خورد من از آن علم به تو پناه می‌برم! همین است.

بعضی از علوم‌اند که به درد نمی‌خورند؛ مثل سِحر و شعبده و جادو و مانند آن، بعضی از علوم‌اند که چراغاند، نورند؛ ولی شخص از آن استفاده نمی‌کند. به ما گفتند در دعاها, در تعقیبات نماز و در قنوت بگویید خدایا آن علمی که مشکل مرا حلّ نمی‌کند، من از آن علم به تو پناه می‌برم؛ آن وقت می‌شوید طلبه.

خدا به پیامبر فرمود: ﴿قُل رَبِّ زِدْنِی عِلْماً﴾؛ یعنی تا نفس می‌کشی علم, هیچ وقت نگویید ما فارغ التحصیل شدیم؛ حالا انسان یا تدریس می‌کند یا تألیف می‌کند یا تجربه می‎کند تا نفس می‌کشیم علم.

وجود مبارک امام صادق به یکی از شاگردانش فرمود: درست است که آدم باید درس بخواند و اهل کتاب باشد؛ ولی باید همّتش بلند باشد. «فَإِنْ مُتَّ فَوَرِّثْ کُتُبَکَ بَنِیکَ» فرمود درست است که عالم شدی ... کتاب می‌خوانی؛ اما کتابی که دیگران نوشتند و تو بخوانی در کتابخانه‌ات بگذاری به درد نمی‌خورد، به جایی برس که چند جلد کتاب خودت بنویسی که بچه‌های تو وارث نوشته‌های تو باشند، تو بشوی مؤلف.

برگرفته از سخنان استاد جوادی آملی