دهه آخر ماه مبارک رمضان خیلی مهم است. حضرت رسول در این دهه یک برنامه خاص داشت. هر چه ماه رمضان به طرف آخر می‌رفت، دلهره پیغمبر بیشتر می‌شد و اضطراب و توجه به دعا و جدا شدن از زندگی‌های روزمره را بیشترمی‌کرد و از نظر معنوی برنامه زیاد تری برای خودشان می‌چیدند. چون روایات زیادی داریم که شب قدر در دهه سوم ماه رمضان است. حتی اولیای خدا نمی‌ گذاشتند بچه‌هاشان شب بیست و سوم بخوابند. حتی گاهی خوابشان می گرفت با آب به صورت اینها می‌پاشیدند و می‌گفتند امشب شب بیست و سوم است. امشب نخوابید.
شخصی خدمت حضرت رسول آمد گفت: من خانه‌ام دور از شهر است، من بیشتر از یک شب نمی‌توانم بیایم. بگو: شب قدر کدام است. بگو یک شب بیایم. پیغمبر فرمود: اگر بیش از یک شب نمی‌توانی بیایی شب بیست و سوم بیا.
چون یک فلسفه‌ای دارد معلوم نیست شب قدر کدام یک از شبهاست. معلوم نیست دعای مستجات کدام یک از دعاهاست. گناهی که آدم را می‌پیچاند معلوم نیست که کجاست. یک میانبرهایی در این عالم است که اگر آدم بتواند آن­ها را پیدا کند خیلی موفق است. اگر کسی بتواند آن میانبرها را بشناسد و دنبال کند سعادت دنیا و آخرتش تأمین می‌شود و برای اینکه آن میانبرها معلوم شود باید از خود خدا کمک گرفت. ما نه راه پول در آوردن را می‌دانیم و نه اینکه چگونه باید پول خرج کنیم. امام سجاد(ع) در دعاهای مکارم الاخلاق می‌فرماید: «وَ أَصِبْ بِی سَبِیلَ الْهِدَایَةِ لِلْبِرِّ فِیمَا أُنْفِقُ مِنْهُ» (صحیفه سجادیه، دعاى 20) یعنی خدایا به من یاد بده که پولم را در کجا خرج کنم. گاهی یک کلمه یا یک درهم پول در یک‌جا خیلی ارزش دارد. گاهی صدها برابر آن در جای دیگر ارزش ندارد.
در دعای شعبان می‌خوانیم: «وَ بِیَدِکَ لَا بِیَدِ غَیْرِکَ زِیَادَتِی وَ نُقْصَانِی» (مصباح‏ المتهجد، ص‏395) خدایا زیادی من و نقص من به دست توست. اگر همه کره زمین جمع شوند تا یک کسی را خام کنند، اگر خدا نخواسته باشد ، عزیزتر می‌شود.
یک روایت داریم که شب نوزدهم تقدیر می‌شود، شب بیست و یکم بسته می‌شوند، شب بیست و سوم امضاء می‌شود. حدیثی هم به این مضمون داریم که: شب نوزدهم مثل لباس برش می‌شود، شب بیست و یکم پرو می‌شود، شب بیست و سوم دوخته می‌شود. اینکه می‌گویند: هر سه شب، شب قدر است. یعنی 3 مرحله دارد: برش، پرو، دوخت! حدیثش این است که امام صادق فرمود: «التَّقْدِیرُ فِی لَیْلَةِ تِسْعَةَ عَشَرَ» (وسائل‏الشیعة، ج‏10، ص‏354) شب نوزدهم اندازه گیری می‌شود. این اندازه هم مربوط به روزی ما نیست که روزی ما اندازه گیری می‌شود. «وَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ» (رعد/8) در عالم هر چیزی اندازه دارد. امام سجاد دردعایش می‌گوید: ‌ای خدایی که وزن نور را می‌دانی، «وَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ» هرچیزی در این عالم حساب دارد. «وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» (حجر/21) قرآن می‌گوید: خزینه‌ی هر چیزی پیش ماست و وقتی شب قدر دعا می‌کنیم، می‌گوییم: خدایا روزی ما را وسیع‌تر قرار بده. البته منظور از وسیع بودن، داشتن نیست. داده‌ها رزق نیست. کامیابی‌ها رزق است. چون گاهی وقتها انسان خیلی چیزها دارد. اما از این چیز ‌برای خودش سهمی نیست. هر داده‌ای لذت است. و لذا اگر می‌خواهیم دعا کنیم، دعا کنیم خدا به ما خوشی بدهد نه وسلیه‌اش را. مثلا دعا می‌کنیم خدایا یک پولی به ما بده که به مکه برویم. چه کار داری این چنین می‌گویی؟ بگو «الهم ارزقنی حج بیتک الحرام». از خدا سعادت بخواهید.
«فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ» (دخان/4). شب قدر هر دستوری فیصله داده می‌شود. برنامه ریزی‌ها تنظیم می‌شود. «سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» (قدر/5) شب قدر شب سلامتی است شبی که خدا بندگانش را مورد لطف قرار می‌دهد. شب قدر شب مهمی ‌است. سؤال می‌کند بهترین کارها درشب قدرچیست؟ می‌گوید: بهترین کارها این است که انسان از خدا عافیت بخواهد. پیغمبر فرمود: اگر ماه رمضان تمام بشود و خدا کسی را نبخشد، معلوم می‌شود خیلی محروم است. انگار کسی که کنار دریا باشد و صورتش را نشوید. معلوم است خیلی آدم بی عرضه‌ای است. برای خودتان در شب قدر برنامه ریزی کنید.
اگر مال کسی را از بین بردید، پس بدهید. لازم هم نیست بگویید. ولی بالاخره اگر از کسی پولی برداشتی برو به حسابش بریز. مال مردم را باید داد، حتی لازم نیست بگویی چه وقت؟ کجا؟ چه طوری؟ ولی بالاخره باید بدهی. می‌گوید: آخر آدم عارش می‌شود. اگر الان عارت بشود پس فردا آن دنیا نارت می‌شود. عار یا نار؟
ما دو رقم حیا داریم. 1- حیا عاقلانه2- حیا احمقانه.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): «الْحَیَاءُ حَیَاءَانِ حَیَاءُ عَقْلٍ وَ حَیَاءُ حُمْقٍ فَحَیَاءُ الْعَقْلِ هُوَ الْعِلْمُ وَ حَیَاءُ الْحُمْقِ هُوَ الْجَهْلُ» (کافى، ج‏2، ص‏106) خجالت نکش، نمازت غلط است، درست کن. قرآن بلد نیستی، یاد بگیر.
شب بیست و سوم شب مهمی ‌است. شبی که قرآن نازل شد شبی که دعا مستجاب می‌شود. شبی که فرشته‌های آسمان به زمین می‌آیند و خدمت حضرت مهدی(ع) می‌رسند، شبی است که طومار و پرونده‌ی ما بسته بندی می‌شود و امضاء می‌شود. بهترین عبادتها این است که کسی به دینش بنازد. وقتی پیغمبر خبر شهادت را به حضرت علی داد فرمود: «أَ فِی سَلَامَةٍ مِنْ دِینِی» (شرح ‏نهج البلاغه ‏ابن ‏ابى ‏الحدید، ج‏4، ص‏107) وقتی من ضربت بخورم در خط مستقیم هستم. بله اگر در خط مستقیم هستم، دیگرمهم نیست.
چرا خدا تعیین نکرده است که شب قدر کدام شب است؟ از امام پرسیدند: چرا تعیین نمی‌کنید؟ امام می‌فرماید: به خاطر اینکه اگر بگوییم که شب قدر چه شبی است، ممکن است آن شخصی که می‌رسد و عبادت می‌کند، دچار غرور شود و آن کسی هم که نتوانسته عبادت کند بر سر خودش بزند و بگوید: دیگر تمام درها به روی من بسته شد. اما وقتی دو سه شب باشد، امیدی است.
مثلاً به ما گفتند: هیچ کار خیری را سبک نشمارید. شاید همین باعث نجات تو شود. این یک برنامه‌ی ترتیبی است که برای انسان نخ امید پاره نشود. نگوید: شب بیست و سوم از دستم رفت.
امام باقر فرمود: هرکس شب قدر را احیا بگیرد، گناهانش بخشید می‌شود. گرچه گناهانش به عدد ستارگان آسمان و سنگینی کوهها باشد. از پیغمبر سوال کردند که در شب قدر چه چیزی را از خدا بخواهیم؟ فرمود: از خدا عافیت بخواهید. شب قدر شب مهمی است. شب قدر گناهان همه بخشیده می‌شود، جز دو نفر که امام صادق می‌فرماید: «یَأْمُرُ اللَّهُ مَلَکاً یُنَادِی فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فِی الْهَوَاءِ أَبْشِرُوا عِبَادِی فَقَدْ وَهَبْتُ لَکُمْ ذُنُوبَکُمُ السَّالِفَةَ وَ شَفَّعْتُ بَعْضَکُمْ فِی بَعْضٍ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ إِلَّا مَنْ أَفْطَرَ عَلَى مُسْکِرٍ أَوْ حَقَدَ عَلَى أَخِیهِ الْمُسْلِمِ» (الدعوات راوندى، ص‏207) کسی که در ماه رمضان شراب بخورد. مسلمانی که از مسلمان دیگر کینه داشته باشد. کینه‌ی مسلمان در کنار شراب خوردن آمده است. خدا درماه رمضان شراب خور را نمی‌بخشد. خدا کسی را که از مسلمان دیگر کینه داشته باشد، نمی‌بخشد. پیغمبر فرمود: شب قدر خدا همه‌ی گناهان را می‌بخشد. ملکی ندا می‌زند که خداوند گناهان را بخشیده است و در روز قیامت بعضی‌ها را برای بعضی دیگر شفیع قرار می‌دهد. «إِلَّا مَنْ أَفْطَرَ عَلَى مُسْکِرٍ أَوْ حَقَدَ عَلَى أَخِیهِ الْمُسْلِمِ» مگر کسی که با شراب افطار کند یا کسی که از مسلمانی کینه داشته باشد. همین که شب قدر تمام شد همه مشمول رحمت هستند. اگر کسی با بستگان خود قطع رابطه کرده باشد هم بخشیده نمی‌شود. حدیث داریم وقتی خون شهید به زمین ریخته می‌شود، خدا تمام گناهان او را می‌بخشد. ولی اگر به مردم بدهکار باشد خدا او را نمی‌بخشد. پس معلوم می‌شود که حق الناس خیلی مهم است. حدیث داریم که وقتی می‌خواهید دعا کنید، دستهایتان را بالا بیاورید. دست‌ها را تا مقابل صورت بالا بیاورید و ده مرتبه یا الله بگویید. خدا گفته است: دستی که بالا بیاید، محروم بر نمی‌گردد.

 برگرفته از سخنان حجت الاسلام والمسلمین قرائتی