اصولاً اگر خواسته باشیم با کسى ارتباط برقرار کنیم، شرایطى مخصوص به خودش را دارد. دعا ارتباط با خدا است. اگر خواستیم با کسى ارتباط برقرار کنیم اول باید او این ارتباط را خواسته باشد.
با چه کسى رابطه برقرار کنیم؟ با خدا! با کسى رابطه برقرار کنیم که او خواهان رابطه با ما باشد. خدا خیلى خواسته که ما به در خانه‏ اش برویم. حدیث داریم انسان وقتى مى‏ آید، مى‏ گوید خدایا دروغ گفتم. من بد کردم. مرا ببخش. خدایا بد شد نماز نخواندم، مرا ببخش. همین که انسان مى‏ آید در خانه خدا و مى‏ گوید: بد کردم، خدا به قدرى شاد مى‏شود که از انسانى که شتر و سفره نان و رفقایش را در بیابان گم کرده و چیزى براى خوردن ندارد و وسیله و پناهنده ‏اى ندارد و یک مرتبه ببیند رفیقان و شترش را، چه خوشحالى مى‏ کند؟ انسان اگر گمشده‏ اش را پیدا کند، چقدر شاد مى‏ شود؟ بشر وقتى به خدا مى‏ گوید: آمدم، بد کردم، اشتباه کردم، کاش برایت بنده خوبى بودم، شادى خدا بیش از شادى کسى است که گمشده‏ اش را پیدا کند. با کسى رابطه برقرار کنیم که بخواهد و علاقه ‏مند به ما باشد. خدا ما را دوست دارد. آیه علاقه‏ مندى خدا به انسان این است که «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابین» (بقره/222) یعنى خدا توبه کنندگان را دوست دارد. ما را بى جواب نمى‏ گذارد. قرآن گفته است «ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُمْ» (غافر/60) اگر شما دعا کنید من بى جواب نمى‏ گذارم. خودش گفته است «فَلْیَسْتَجیبُوا لی‏» (بقره/186) بیایید با خودم رفیق شوید. علاقه ‏مند است که ما نزدش برویم. ما را بى جواب نمى‏ گذارد. گفته است، دعا کن، مستجاب مى‏ کنم.
دعا موثر است اما چند شرط دارد، مانند دارو خوردن که شرایطى دارد. استجابت دعا هم شرایطى دارد. اگر بنا باشد بگوییم خدایا ما چنین خواستیم ولى تو که نکردى، مثل این است که آدم مریض شود و عطسه کند و بگوید ما که خوب نشدیم، خوب بی­دارو که خوب نمى‏ شود. سرما خوردگى دارو دارد. اما شرایطى هم دارد. مصرف دارو زیر نظر پزشک، مصرف، مقدار، ساعت، زمان، مکان، اینها هم همینطور است.
حدیث داریم که گاهى بشر دعا مى‏ کند. خدا کسی را که دعا مى‏ کند، دوستش دارد. مى‏ خواهد دعایش را مستجاب کند اما مى‏ بیند به صلاحش نیست. به او نمى‏ دهد و روز قیامت به او مى‏ گوید اى بشر، در دنیا دعا کردى ولى صلاح تو نبود که من مستجاب کنم. اینجا به عوض ندادن در دنیا به تو مى‏ دهم. به قدرى خدا به او لطف مى‏ کند که انسان مى‏ گوید اى کاش هیچ یک از دعاهاى من در دنیا مستجاب نمى‏ شد.
گاهى کسى مى‏ خواهد با دیگرى رابطه برقرار کند. یک نفر مى‏ آید و علیه او حرف مى‏ زند و او را منصرف مى‏ کند. آیا مى‏ شود خدا را منصرف کرد؟ نمى‏ شود خدا را منصرف کرد. بخاطر اینکه «یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدیهِمْ» (فتح/10) دست خدا بالاى دستهاست. یعنى ممکن است من بخواهم بیایم خانه شما، یا شما بخواهى بیایى خانه ما، یا کسى به ما بگوید خانه فلانى نرو. ممکن است کسى مرا منصرف کند اما کسى نمى‏ تواند خدا را منصرف کند. در آیه دیگر قرآن مى‏ فرماید: «وَ إِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ» (یونس/107) البته خلف وعده هم نکند. «فَلَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ» (بقره/80) از او سابقه خوبى داشته باشیم. خیلى دعا کرده‏ اند و خدا دعایشان را مستجاب کرده است. «رَبِّ هَبْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً» (آل عمران/38)
به سراغ خدا برویم. مردم یا مى‏ خوابند یا فراموش مى‏ کنند یا گوش نمى‏ دهند یا قدرت انجام ندارند. با کسى حرف بزنیم که قدرت داشته باشد «وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ» (مائده/120) یعنى قدرت داشته باشد.
چهل سال خلاف مى‏ کنى و بعد از آن اگر یک بار واقعاً بگویى: خدایا! چهل سال کج رفتم. الان مرا ببخش، خداوند تو را مى‏ بخشد. اگر راست بگوییم خدا فوراً مى‏ بخشد. چون مى‏ گوید: «یا سریع الرضا» (مصباح‏ المتهجد، ص‏849) «یا سریع الرضا» یعنى ای خدایی که سریع از انسان راضى مى ‏شوى. پس ببینید بهترین رفیق خداست. خداوند کسی است که هم حرف را گوش مى ‏دهد«سمیع الدعا»، هم خوابش نمى‏ برد، کسى هم نمى ‏تواند او را منصرف کند. «لَا یَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ» (مصباح‏ المتهجد، ص‏503)
حدیث داریم که خدا فرموده است که ما سه دعا را مستجاب نمى‏ کنیم. «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ» (کافى، ج‏2، ص‏474) ، «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ» (کافى، ج‏2، ص‏473) ، «لَا یَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ دُعَاءَ قَلْبٍ لَاهٍ» (کافى، ج‏2، ص‏474) «لاه» یعنى اهل لهو و لعب است. «ساه» یعنى سهو دارد. «قاس» یعنى قلبى که قساوت دارد. یعنى دلهاى خمار و تلفنهاى زنگ زده ارتباط برقرار نمى‏ کنند. براى اینکه آنتن بگیرد، باید پشت بام باشد. هواى باز باشد. روبه موج باشد. شما لحاف کرسى را سر آنتن کنى، تلویزیون چیزى نشان نمى‏ دهد. باید جنسش آهن و مس باشد. باید جنس و جهت و ارتفاع مناسب باشد. سیم وصل باشد تا تلویزیون نشان بدهد. اینها باید باشد تا بشود آدم با خدا رابطه برقرار کند. آن وقت رابطه با خدا دعا است.
اگر بخواهیم دعا مستجاب شود، شرایطى دارد. شرایطش این است که:
1- ایمان داشته باشید. چون قرآن مى‏ فرماید: «الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا» (آل عمران/16) خدایا ما ایمان داریم، ما را ببخش. وقتى مى‏ خواهد بگوید خدایا ما را ببخش، اول مى‏ گوید: خدایا ما ایمان داریم، ایمان شرط است.
2- پیروى از رهبر شرط دعاست. قرآن مى‏ گوید: «وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدینَ» (آل عمران/53) خدایا ما به حرف رهبر معصوم گوش مى‏ دهیم. پس ما را جزء افرادى قرار بده که کارمان درست است.
3- اخلاص نیز از شرایط استجابت دعاست: شما وقتى تلفنت جواب مى ‏دهد و زنگ مى ‏زند که کس دیگرى گوشى را برنداشته باشد. اگر گوشى را برداشتى و همه با هم حرف مى‏ زدند، نشانه این است که خط روى خط افتاده است، باید روى خط مخلصین باشد.
4- ارتباط فقط با خدا: (یک سیم) ما آدمهایى هستیم که گاهى با خدا حرف مى ‏زنیم، گاهى هم با دشمن خدا. مى‏ گوییم باید هر دو را داشت. باید امید داشته باشیم. «وَ لَمْ أَکُنْ بِدُعائِکَ رَبِّ شَقِیًّا» (مریم/4) گاهى افراد دعا مى‏ کنند، مى‏ گویند ما دعا مى‏ کنیم معلوم نیست بشود یا نشود. ما وقتى دعا مى‏ کنیم، باید امید داشته باشیم.
قرآن مى‏ گوید: «إِلاَّ الَّذینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَیَّنُوا» (بقره/160) توبه کنید. راه برگشت هست. منتهى «تابُوا وَ أَصْلَحُوا» توبه خالى هم فایده ندارد. توبه و اصلاح باید با هم باشد «تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَیَّنُوا»، «إِلاَّ الَّذینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا» (نساء/146) انسان برمى­ گردد و نقاط ضعف را هم یکى یکى از بین مى‏ برد. با خدا رفیق شدن کارى ندارد. وقتش ماه رمضان است. «إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَى عَفْوِکَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ فَقُلْتَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ» (بحارالأنوار، ج‏91، ص‏142) خدا درى باز کرده است به نام ماه رمضان و گفته است: «بسم الله» «فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ» دیگر وقتى در باز شد و کسى وارد نشد، مقصر خود ما هستیم. (گر گدا کاهل بود - تقصیر صاحبخانه چیست؟)

برگرفته از سخنان حجت الاسلام والمسلمین قرائتی