اما در سیره نبوی در باب تفکّر و اندیشه در آیات الهی چنین آمده است:
خداوند سبحان رسول گرامی اسلام^(ص) این انسان کامل را به شب زنده داری امر فرمود تا از این طریق به مقام محمود راه یابد ، از آن پس آن حضرت بدان حدّ در اقامه این عبادت به خود زحمت می داد که خداوند فرمود: " ما أنزلنا علیک القرآن لتشقی" ( طه – 2) قرآن نیامده تا خود را به زحمت بیندازی . در کیفیت نماز شب حضرت چنانکه در قبل هم بیان شد آمده است حضرت مانند یک رزمنده سنگر نشین ، خواب ممتد و طولانی نداشت و همواره پاسدار حرم دل بود تا مبادا غفلت در آن راه پیدا کند ، حضرت پس از خوابی کوتاه بیدار می شد. چهار رکعت نماز می خواند و سپس قدری می خوابید و دوباره بر می خاست و به همین ترتیب عمل می نمود. در هنگام امتثال این تکلیف الهی با فکر وارد می شد اوّل فکر حق بعد ذکر حق. اول ذُکر حق و بعد ذِکر حق، اول یاد حق بعد نام حق ، نام حق اگر در سایه یاد حق و ذکر اگر در پرتو فکر نباشد سودمند نیست چنانکه عبادت اگر در سایه تفکّر رهبری نشود نمی تواند سودمند باشد. ⁽¹⁾
پیامبر^(ص) همیشه از نگاه به آسمان و زمین و خورشید و همه جهان عبرت می گرفت و بیشتر به عظمت آفریننده آنها توجه می نمود ⁽²⁾ خاصّه هنگام عبادت شبانگاهی حضرت هر بار که بیدار می شدند به آسمانها نگاه کرده این آیات را تلاوت می نمودند: " إنّ فی خلق السموات و الأرض و اختلاف اللیل و النهار لآیات لأولی الالباب * الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم و یتفکّرون فی خلق السموات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقِنا عذاب النار" (آل عمران – 190- 191)
به راستی شب زنده دار واقعی کسی است که عبادت عملی او با عبادت فکری وی هماهنگ باشد از این رو پیامبر گرامی^(ص) که بر اساس آیه سوره اسراء شب زنده دارمی شود بر اساس آیات سوره آل عمران ، تفکر در معارف را با شب زنده داری توأم می نماید چرا که این آیات هم انسان را به تفکّر در نظام آفرینش تشویق کرده ، ضمن بیان برخی اوصاف فرزانگان ، دیگران را هم به فرزانه شدن ترغیب می کند و هم هدفداری نظام خلقت را گوشزد می کند و هم روش نیایش مسبّحانه در پیشگاه خداوند را برای امن از عذاب دوزخ به سالکان می آموزد.⁽³⁾
اصولاً در تربیت مذهبی ، مبدأ و معاد نقش مهمی را بر عهده دارد. ایمان به خدای جهان و اعتقاد به جهان دیگر و اینکه مرگ دروازه زندگی جاودان است نقش مؤثری را در واکنشهای انسان نسبت به فرد و اجتماع دارد و بهترین راه شناخت این دو اصل استوار ، همان پرورش نیروی تفکّر و تعقّل در خلقت زمین و آسمان و خود انسان است ⁽⁴⁾ قرآن بر این نظر است که تا این بینش شهودی یا عقلی حاصل نشود جهان بینی انسان تام و کامل نیست و نمی توان راه به مقصد برد ⁽⁵⁾ از این رو بر روی واژه های عقل، تفکّر ، لبّ و نُهی تکیه می نماید: ⁽⁶⁾"... لآیات لأولی الالباب .... و یتفکّرون فی خلق السموات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقِنا عذاب النار" (آل عمران – 190)
فرزانگان کسانی هستند که درباره آسمان و زمین می اندیشند و به هدفدار بودن آنها پی می برند . نفی بطلان و بی هدفی عالم یعنی اثبات حق بودن عالم و هدف داشتن آن که همان معاد و حشر اکبر است معاد است که در آن انسان به کمال نهایی خود در هر راهی که انتخاب کرده باشد بار می یابد. ⁽⁷⁾
و بهترین راه البته صراط مستقیم الهی است راه پیامبر^(ص) و اهل بیت گرامی حضرتش^(ع) که با پیروی از ایشان که حق هستند . عقل انسان هم کامل می شود!!
چنانکه امام حسین^(ع) فرمودند: " لا یَکمِلُ العقلُ إلّا باتّباع الحقّ" ⁽⁸⁾
ادامه دارد.....

---

 

1. سیره رسول اکرم^(ص) در قرآن – ج 9 – آیة الله جوادی آملی
2. زندگی نامه چهارده معصوم – پیامبر ^(ص) – محسن خرازی
3. سیره رسول اکرم در قرآن – ج 9 – آیة الله جوادی آملی
4. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی
5. سیره رسول اکرم در قرآن – ج 8 – آیة الله جوادی آملی
6. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی
7. سیره رسول اکرم در قرآن – ج 8 – آیة الله جوادی آملی
8. بحار الأنوار – ج 17