و در این زمینه در سیره حسینی هم نکات برجسته و آموزنده ای وجود دارد:

1. غلامی از غلامان امام حسین^(ع) مرتکب سوئی شد . واجب شد او را تأدیب کنند. امام فرمود : تأدیبش کنند. عرض کرد: "والکاظِمین الغَیظ...." امام^(ع) فرمود: او را رها کنید. غلام گفت: “والعافین عن الناس" امام^(ع) فرمود : تو را بخشیدم. غلام گفت: و الله یُحبُّ المحسنین" حضرت^(ع) فرمود: "أنت حُرٌّ لِوَجهِ اللهِ تعالی " بعد دستور فرمودند به او جایزه ای شایسته هم عنایت شود.⁽¹⁾
2. عصام بن مصطلق شامی گوید: وارد مدینه شدم . چشمم به جمال زیبای حسین بن علی^(ع) افتاد . منظر پاکیزه و با شوکت و جلالت او مرا به حسد واداشت و حسد هم سبب شد که بغض و دشمنی خود را از پدر او ظاهر کنم. به وی نزدیک شده و از روی تحقیر و توهین گفتم: ای پسر ابوتراب ؟ امام^(ع) فرمود : بلی، پس من هر چه توانستم به آن حضرت و پدر ایشان ناسزا گفتم . امام^(ع) از روی عطوفت و مهربانی نگاهی بر من نموده فرمود: " أعوذ بالله من الشیطان الرجیم . بسم الله الرحمن الرحیم . خُذِ العفو و امُر بالعُرف و اَعرِض عَن الجاهلین " (اعراف – 199)«اشاره به کلام رسول خدا^(ص) که در قبل اشاره شد» بعد فرمودند: با من آهسته و آرام برخورد کن و کار را بر خود و من آسان کن و از خداوند تبارک و تعالی طلب آمرزش بنما و سپس فرمود : اگر تو از ما طلب یاری کنی تو را یاری خواهیم کرد و اگر چیزی بخواهی به تو خواهیم داد و اگر طلب ارشاد و هدایت داری هدایتت می نماییم. عصام می گوید : من از گفته و حرفهای غلط خود پشیمان شدم و آن بزرگوار با فراست فهمید که من پشیمانم. فرمود: آن چه را که یوسف ^(ع) به برادران خطا کار خویش فرمود ، من نیز می گویم : " لا تَثریبَ علیکم الیوم یغفر الله لکم و هو أرحم الراحمین" (یوسف – 92) عصام گوید : از این اخلاق شریف حضرت در مقابل آن جسارتها و ناسزاهایی که از من سر زد چنان زمین بر من تنگ شد که دوست داشتم به زمین فرو بروم. ناچار آرام از مجلس حضرت بیرون آمدم در حالیکه نزد من شخصی محبوبتر از امام حسین ^(ع) و پدرش علی ^(ع) نبود! (²⁾
3. امام سجاد ^(ع) فرماید: از پدرم امام حسین ^(ع) شنیدم که فرمودند : اگر کسی از سمت راست من ناسزا گوید و از سمت چپ برگردد و از من عذر خواهی نماید عذر او را می پذیرم و او را عفو می کنم چرا که امیر مؤمنان ^(ع) برایم حدیث کرد که از جدّم رسول خدا ^(ص) شنیده که فرمود : از حوض کوثر نیاشامد کسی که عذر معذرت خواه را نمی پذیرد.⁽³⁾
4. اما یکی از زیباترین جلوه های حلم و بردباری و مدارای امام حسین ^(ع) رفتار حضرت نسبت به لشگر حرّ می باشد. حرّ بن یزید ریاحی، با هزار نیروی نظامی خود به سپاه امام حسین ^(ع) نزدیک شدند و در شدّت گرما در برابر امام حسین ^(ع) و یارانش صف کشیدند تا مانع ادامه راه حضرت و اصحابش شوند. امام ^(ع) هم با سپاه خود شمشیر ها را آماده کردند و در مقابل آنها ایستادند. در این هنگام امام^(ع) ملاحظه فرمودند که سپاه دشمن از تشنگی سخت در عذاب است. فوراً به جوانان خود امر کردند : اینها را با اسبانشان آب دهید تا حدّی که سیراب شوند. پس آنها به امر امام ^(ع) ظروف و طشت ها را پر از آب نموده سپاه حرّ و اسبانشان را سیراب نمودند . علی بن طعان محاربی می گوید: « من آخرین نفر از سپاه حرّ بودم که به آنجا رسیدم . تشنگی بر من بسیار غلبه کرده بود چون حضرت سید الشهداء^(ع) حال عطش من و مرکب مرا ملاحظه فرمود به من امر کرد تا شتر خود را بخوابانم . شتر را آب دادم و شخص حسین^(ع) با دست مبارک مشک آب را به دهان من گذاشت و سیرابم کرد!!!» ⁽⁴⁾

با توجه به سیره عملی پیامبر^(ص) و امام حسین^(ع) و کلام امام رضا^(ع) که فرمودند: "مؤمن مؤمن نیست تا خصلت و روش یامبر^(ص) در او باشد" و می دانیم که پیامبر^(ص) هم " خُلقُهُ القُرآن" پس روش پاسخ به خطاها و بدیهای بندگان الهی را یکبار با کلام الهی مرور می کنیم:

• در مرحله اول خداوند می فرماید : "و جَزاءُ السّیئة سیئةُ مثلُها (شوری – 40) و یا می فرماید : " فَمَن اعتَدَی علیکم فاعتَدُوا بِمِثلِ مَا اعتَدَی علیکم (بقره - 194) ⁽⁵⁾یعنی می توان در مقابل بدی و تجاوز و ... رفتاری مقابله به مثل داشت.
• در مرحله دوم می فرماید : " فَمَن عَفَی و اَصلَحَ فأَجرُهُ عَلَی الله..." (شوری- 40) اما در روش قرآن و اهلبیت بشر باید به سوی تکامل روحی رفته و رنگ انسان کامل را بگیرد که "صِبغَةُ اللهِ و مَن اَحسَنُ مِنَ اللهِ صِبغَةً (بقره – 138) پس عفو بهتر است از انتقام و مقابله به مثل . عفو گذشت از مجازات است ولی بدی در یاد می ماند.
• در مرحله سوم می فرماید: " وَاصفَح الصفحَ الجمیل" (حجر – 85) صفح یک درجه بالاتر است. صفح نه تنها گذشت از بدیهاست بلکه بدی را از قلب و یاد پاک کردن است. و اولیاء الله همیشه مقامی بالاتر از عفو دارند، عفو آنها به صورت صفح است و درباره پیامبر^(ص) می فرماید : صفحی زیبا!!
• در مرحله چهارم می فرماید: " ولیَعفُوا ولیَصفَحُوا ألَا تُحِبُّونَ أَن یَغفِرَ اللهُ لَکُم وَ اللهُ غفورٌ رحیمٌ" (نور-22) و در سوره تغابن کلام را کامل می نماید: " إن تَعفُوا و تَصفَحُوا و تَغفِرُوا فإنَّ اللهَ غفورٌ رحیمٌ " (تغابن – 14) غفران از ماده «غفر» به معنای پوشاندن است . درجه ای بالاتر از صفح، روی گناه را با رحمت پوشاندن! مغفرت الهی یعنی این، به این جهت که انسان گناهی به درگاه الهی مرتکب می شود که استحقاق مجازات دارد. خداوند متعال او را مجازات نمی کند و از او صفح می کند و به روی بنده اش نمی آورد و بالاتر اینکه روی آن را هم می پوشاند و روپوشی می کند. این روپوشی یکی از این جهت است که نمی گذارد دیگران از آن اطلاع پیدا کنند و دیگر اینکه از رحمت و فضل خودش هم چیزی به او عطا می نماید. پس اگر انسان عفو کند و صفح کند و غافر باشد همان کاری که خداوند در مقابل بندگان کناهکار خود می کند مظهر اسم "یا غفور" است !! چنانکه می فرماید: " إدفَع بِالَّتِی هِیَ أحسَنُ فَإذَا الَّذِی بَینَکَ وَ بَینَهُ عَدَاوَةٌ کَأنَّهُ ولیٌّ حَمیمٌ (فصلت – 34) در مقابل بدی نیکی کردن است . خاصیت نیکی کردن در مقابل بدی خاصیت کیمیاست. یعنی قلب ماهیّت میکند چنانکه دشمن سرسخت به یک دوست مهربان تبدیل می شود.⁽⁶⁾

ادامه دارد.....

1. سیره عملی اهلبیت- حضرت امام حسی ^(ع) - سید کاظم ارفع
2. سیره عملی اهلبیت- حضرت امام حسی ^(ع) - سید کاظم ارفع
3. همان
4. همان
5. در الفاظ دقت شود که سیئه در مقابل سیئه _ اعتدی در مقابل اعتدی است!!
6. آشنایی با قرآن – تفسیر سوره تغابن و نور – مرتضی مطهری