اما دلایل مذکور عبارتند از :

1. کلمه رحمن اسم ذات و مرادف "الله" است زیرا در قرآن هم در مقام اظهار غضب به کار رفته مانند: " إنّی أخافُ أن یَمَسَّکَ عَذابٌ مِنَ الرَّحمن" ( مریم – 45 ) و هم در قدرت استعمال شده است مانند: " و خَشَعَتِ الأصواتُ لِلرّحمن" (طه – 108)
2. رحمن اسم خاصّ خداوند است و غیر او به آن نامیده نمی شود.
3. دلیل ادبی مرادف بودن " رحمن" با اسم "الله" این است که اگر ما در آیاتی که رحمن به کار رفته به جای آن کلمه " الله " را بگذاریم مفهوم آیه تغییر نمی کند مانند: " عباد الرحمن= عباد الله" امّا اگر به جای " رحیم" اسم " الله" گذاشته شود ، مفهوم جمله از بین می رود مانند: " غفورٌ رحیمٌ =غفورٌ الله"
4. رحمان در قرآن به عنوان اسمی معادل " الله" به کار رفته است " قُل ادعُو اللهَ أوِ ادعُوا الرّحمنَ أیّاً ما تَدعوُا فَلَهُ الأسماءُ الحُسنَی" (اسراء – 109) یعنی « بگو "الله" را بخوانید یا "رحمن" را هر کدام را بخوانید تفاوتی نمی کند برای اوست بهترین اسم ها » بنابراین جمیع اسم های حسنی و صفات عالیه ی الهی در حیطه این دو اسم "الله و رحمن" واقع شده است ⁽¹⁾ و نتیجه آنکه در کنار "عباد" باید " الرحمن" باشد که جامع اسماء حسنی الهی است و امّا ادامه آیه و بیان اولین خصیصه بندگان خدا :

یکی از مصادیق فیض الهی بر بندگان تکامل روحی و اخلاقی است . رمز تکامل انسان در این است که در پرتو عقل و خرد « به عنوان یکی از چراغهای راهنمای او پس از چراغ فطرت» خویشتن را از هوی و خواسته های نابخردانه بازداشته و از روی حریّت و آزادی غرائز خویشتن را کنترل نماید^.(2) از طریق تمام اعضای بدن چشم، گوش و زبان و دست و پا و .... که همه امانتهای الهی اند و ما هم امانتدار؛ و امانتداری حقیقیِ وجود یعنی استفاده هر کدام از این نعم الهی در جای خود، و حقّ نفس بر ما طبق دیدگاه امام سجاد ^(ع) در رساله حقوقیه آن است که ، همه وجود را به اطاعت الهی واداریم. و بدانیم ایمان و اعتقاد به دست آمده از چراغ وحی ، حجّت و راهنمای بیرونی انسان در عمل و رفتار او مؤثّر است ، و از نظر اجتماعی نیز رفتار هر کس نشانه شخصیت اوست و نیز اسلام دین جامعی است با برنامه کامل برای تمام لحظات انسان حتی در راه رفتن ، پس بندگان خاص خداوند مظهر تواضعند. تواضع نخستین نشانه بندگی و نیز ثمره بندگی آنان است . وقار و نرمی از بارزترین صفات مؤمن است و بهترین جلوه آن در راه رفتن می باشد لذا فرمود: " الذین یَمشونَ عَلی الأرضِ هوناً"

یمشون : مشی = حرکت آرام در زمین در راه رفتن را گویند و شاید این تنها معنا نباشد بلکه شیوه زندگی متعادل را هم شامل می شود. ⁽³⁾

هوناً = هم به معنای تواضع و مدارا و نرمخویی است و هم به معنای سکینه و وقار ، امام صادق^(ع) می فرماید : مراد از هوناً ، زندگی کردن بر اساس فطرت و هماهنگی با روحیه ای است که خداوند آفریده یعنی بندگان خدا خود را به تکلّف و رنج نمی اندازند. ⁽⁴⁾

قرآن مجید در این آیه و سایر آیات دیگر به کیفیت راه رفتن انسان ، عنایت خاصّی مبذول داشته و اصرار دارد که راه رفتن ما توأم با تواضع و میانه روی باشد پس حضرت لقمان به فرزند خود دستور می دهد: " ولا تَمشِ فی الأرض مَرَحاً" (لقمان – 18) با غرور و تکبّر راه مرو و نیز توصیه می کند که: " واقصِد فی مَشیِک" (لقمان - 19) در راه رفتن میانه رو باش و در جایی که "هون" به معنای وقار و سکینه باشد در نقل سرگذشت موسی و دختران شعیب ^(ع) کیفیت راه رفتن دختران حضرت را چنین نقل می نماید: "فَجاءتهُ إحداهُما تَمشی عَلَی استِحیاءٍ" (قصص -25) یکی از دختران شعیب ^(ع) در حالی که با حیا و وقار راه می رفت پیش موسی آمد ، پیام پدر را رساند . امّا در نقطه مقابل تواضع ، کبر و غرور است و امام صادق^(ع) می فرماید: اگر به قلب کسی کبر و غرور نفوذ کرد به همان اندازه عقل و بینش او کاسته می شود. ⁽⁵⁾

و مسلماً شیوه راه رفتن با تکبّر نشانه بیماری روحی تکبّر است که از این طریق خود را نشان می دهد.

ادامه دارد....

1. تفسیر نسیم حیات – ابوالفضل بهرامپور - ج1
2. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی
3. تفسیر نور – محسن قرائتی- ج 6
4. همان
5. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی