معنی و مفهوم سیره چیست؟

سیره از سِیرَة بر وزن فِعلَة مصدر هیئة است که معنای مصدری خاص داشته و بر هیئت و حالت و نوع فعل دلالت دارد یعنی حالت حرکت نه خود حرکت . شبیه سبک که از سبیکه می آید و در عربی یعنی فلز گداخته شده، ریخته شده در یک قالب و شکل گرفته . سپس سبک را به معنای یک روش ثابت در کارها گرفته اند مثل سبک در ادبیات ، در سیاست و مدیریت و یا در تفسیر .... کسی که سبک دارد تابع یک قواعد مشخّص است مثل فلز گداخته شده ، ریخته شده در قالبهای مشخّص و قابل رؤیت . سبک یعنی داشتن روشهای مشخّص پایدار در هر حوزه. و این چنین است که واژه سبک ما را به مفهوم سیره نزدیک می کند. بنابراین:

"سیره" عبارت است از مجموعه قواعد، اصول و روشهای پایدار ، محکم و قابل تشخیص در حوزه عمل و رفتار تا الگو پردازی شود. سیره یعنی الگو پردازی ، بیان روش زندگی نه تاریخ زندگانی ، به گونه ای که بتوان به آن تأسّی نمود.

شهید مطهری ^(ره) می فرماید: "سیره" منطق عملی است . همانطور که منطق نظری داریم، منطق عملی هم داریم. منطق صوری و نظری قواعدی است که اگر ما آن را رعایت کنیم صورت فکرمان را از خطا حفظ می کنیم و استنتاجمان درست می شود ، در سیره هم ما یک قواعدی داریم که اگر بتوانیم آنها را رعایت کنیم عملمان از خطا حفظ می گردد. البته اصول و قواعد سیره مثل اصول برهانی و منطقی و تظری ثابت است و غیر قابل تغییر⁽¹⁾ اما نکته بعدی آنکه :

ضرورت و اهمیت سیره چیست؟

1. چنانکه در قبل بیان شد ما در مسیر بندگی نیاز به الگو داریم. الگوی مناسب؛ چرا که فطرت انسان الگو طلب است .
2. اسلام و ایمان صرفاً یک امر ذهنی نیست چسبیده به عمل است و ایمان باید با عمل عجین باشد. چنانکه امام صادق (ع) می فرماید: " الایمان کُلُّه العَمَل"
3. ما در حوزه دین و اسلام نیازمند به میزان عملی هستیم «منطق عملی»، ملاک و معیاری که عملمان را با آن بسنجیم. یعنی ما ترازو می خواهیم و سیره ترازوی ماست " الوَزنُ یومئذٍ الحقّ"⁽²⁾
4. دریافت فهم درست از اسلام ، اسلام صحیح که نزد ائمه معصومین است نه مدعیان اسلام!
5. و 6 . دریافت اسلام جامع و هندسه صحیح از اسلام ، تصویر کامل از اسلام و فهم صحیح از آن یعنی اسلام حقیقی نزد اهلبیت ^(ع) است .⁽³⁾ و اسلام رسمی و درباری نزد دشمنان آنان که در تعبیر قرآن " نؤمِنُ بِبَعضٍ و نکفرُ بِبَعضٍ" می باشند.

حال با توجه به این مقدمه در خدمت قرآن مجید قرار می گیریم . " سوره فرقان ازآیه 63 تا آخر سوره " که در آن سیمای انسان کامل ارائه می شود با عنوان "عباد الرحمن" با علائم و نشانه هایی که یک به یک بیان شده و در کنار هر ویژگی در سیره هم به سراغ سیره نبوی^(ص) و سیره حسینی^(ع) « البته به اختصار» میرویم که " الاسلامُ بَدؤُهُ مُحَمَّدیٌّ و بَقائُهُ حُسینیٌّ" و پیامبر ^(ص) فرمودند⁽⁴⁾: "حسینٌ منّی و أنا مِن حُسَین" به عنوان یکی از حاملان و حافظان دین و شریعت و اینکه حضرت وظیفه حفظ و تبلیغ اسلام را به کمال و خوبی انجام داده است در شرایطی که پیامبر ^(ص) زمان حضرت را چنین توصیف می نماید:

"سَیَأتی زمانٌ علی أُمَّتی لا یَبقَی مِنَ القرآنِ إلّا رَسمُهُ و لا مِنَ الإسلامِ إلّا اِسمُهُ یُسَمُّونَ بِهِ و هُم أبعَدُ النّاسِ عَنهُ" ⁽⁵⁾

زمانی بر امت من خواهد بود که از قرآن جز رسمش که همان خطّ و نوشته آن است و از اسلام نیز جز نامش نخواهد ماند. مردمان به این نام « مسلمانی» نامیده می شوند ولی آنان از همه کس از اسلام دورترند.

علائم و نشانه های " عباد الرحمن" یا انسان کامل عبارتند از:

1 . تواضع و فروتنی:

پس می فرماید: " عِبادُ الرحمَنِ الَّذینَ یَمشونَ عَلَی الأرضِ هَوناً"

بندگان "خاص خداوند" رحمان کسانی هستند که با آرامش و بی تکبّر بر زمین راه می روند.

عباد = جمع عبد به معنای بتده است ⁽⁶⁾ و از نظر لغت عرب به انسانی می گویند که سر تا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد، اراده اش تابع اراده او و خواستش تابع خواست اوست و در برابر او مالک چیزی نیست.⁽⁷⁾ در اصطلاح مردم ، بنده به کسی می گویند که مالک داشته باشد ولی باید توجه نمود که بندگی بر دو نوع است :

بندگی اعتباری و قراردادی ، مثلاً رسم عقلای جهان در جنگ ها و نبردها این بود که اگر یک طرف برطرف دیگرغالب و پیروز می گردید ، فرد مغلوب را به اسارت و بندگی خویش در می آورد و خود را مالک او می خواند. البته این نوع بندگی جز یک رسم اجتماعی ، حقیقت دیگری ندارد ، زیرا نه اسیر کننده ، مالک واقعی اسیر شده است و نه آن فردی که به اسارت در آمده است بنده واقعی او می باشد ، بلکه این مالکیت ، یک نوع قرارداد اجتماعی است که یکی را مالک و دیگری را مملوک قلمداد می نماید ولی لحظه ای که ورق بر می گشت موضوع مالکیت و مملوکیت نیز دگرگون می گردید، مالک دیروزی مملوک امروزی می شد.

امّا مالکیت خدا و مملوکیت بشر نسبت به خداوند بر یک واقعیت خارجی خلل ناپذیر تکوینی استوار است که هیچ گاه قابل دگرگونی نیست ، سرچشمه این مالکیت ، این است که همه چیز جهان ، حتی خود انسان ، مخلوق او بوده و در پرتو قدرت او جامه ی هستی پوشیده است ، هر لحظه از او وجود و هستی می گیرد و خود واجد چیزی نیست و در حقیقت مصداق روشن آیه " عَبداً مَملوکاً لا یَقدِرُ عَلی شیءٍ: بنده مملوکی که بر چیزی قادر و توانا نیست" ، این نوع بندگی است نه آن بندگی های اعتباری و قرار دادی⁽⁸⁾

ادامه دارد.....

1. سیره پیشوایان دینی – مصطفی دلشاد تهرانی
2. در سلام بر علی ^(ع) می گوئیم: "السلام علی میزان الأعمال"- زیارت مطلقه امیر مؤمنان علی ^(ع)
3. سیره پیشوایان دینی – مصطفی دلشاد تهرانی
4. نقش ائمه در احیاء دین – سید مرتضی عسگری
5. ثواب الأعمال – شیخ صدوق – ص 301/ بحار الأنوار – علامه مجلسی – ج 52 – ص 190
6. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی
7. تفسیر نمونه - ناصر مکارم شیرازی – ج 22 – ص 387