امام علی علیه السلام:

درمان خود را از قرآن بخواهید و در سختی ها از قرآن یاری طلبید که در قرآن درمان بزرگترین بیماری ها یعنی کفر و نفاق و سرکشی و گمراهی است پس به وسیله قرآن خواسته های خود را از خدا بخواهید و با دوستی قرآن به خدا روی آورید و به وسیله قرآن از خلق خدا چیزی نخواهید زیرا وسیله ای بهتر از قرآن برای تقرب بندگان وجود ندارد.

نهج البلاغه- خطبه176

گزیده ای از معارف الهی جزء بیست و دوم:

• حضرت حق از اصول و قوانین ثابت و لایتغیّر و اساسی درعالم تکوین و تشریع به سنت های الهی تعبیر نموده و می فرماید: در این سنت ها تبدیل «به کلی عوض شدن» و تحویل «کم و زیاد و ضعیف و شدید شدن» راه ندارد (62 احزاب -43 فاطر) یکی از این سنّت ها محو و نابود شدن باطل به وسیله حق است و می فرماید: "حق آمد و از باطل در برابر آن کاری ساخته نیست." (49 فاطر) نه یک نقش جدید و آغازگر و نه یک نقش تکراری و به همین دلیل نمی تواند نور حق را پوشانده و اثر آن را از خاطره ها بزداید.
• بدین گونه خداوند حق را بر دل پیامبران می افکند، «مسیر هدایت بشریت» (48فاطر) لذا در تبلیغ رسالت الهی تنها از خداوند می ترسند و از هیچکس جز خدا بیم ندارند (39 احزاب) و بلکه آنان بندگان را بیم می دهند «انذار» و پیامبر ما هم که خاتم پیامبران است "إنّک لمن المرسلین" (3یس) و رسالتش به حقّ "أنا ارسلناک بالحقّ" (34فاطر) نذیر بوده است "إن أنت إلّا نذیر" (23فاطر) "لتنذر قوماً" (6 یس) و افزودن برآن "بشیر و نذیر" (24فاطر) و باز بالاتر "شاهداً و مبشّراً و نذیراً و داعیاً إلی الله بإذنه و سراجاً منیراً" (46احزاب) خود بر صراط مستقیم بود (4یس) و دعوت کننده به قرآن حق "والقرآن الحکیم" (2یس ، 6 سبأ ،31 فاطر) نازل شده از جانب خدای "عزیز رحیم" (5یس) که هدایتگر است به سوی صراط خداوند "عزیز حمید" (6سبا) و قرآن محتوای دعوت انبیا الهی را «ایمان وعمل صالح» بیان می دارد. «إلیه یصعد الکلم الطیّب و العمل الصالح یرفعه» (12سبا) کلمه طیّب یعنی اعتقادات صحیح نسبت به مبدأ و معاد و آئین خداوند و ناشرین پاک و نیک آن ، چنین عقیده پاکی به سوی خداوند اوج می گیرد و دارنده اش را نیز پرواز داده، در جوار قرب حق قرار می دهد و غرق در عزت خداوند عزیز می نماید و میوه کلمه طیّب هم «عمل صالح» است، هرکار شایسته و مفید و سازنده برای خداوند و به خاطر رضای او، آن هم اوج گرفته مایه معراج و تکامل صاحب آن و برخورداری از عزّت حق می شود. آری این ایمان و عمل صالح است که سبب تقرّب درگاه الهی است نه مال و فرزندان (37سبا) البته بندگان الهی در مکتب اسلام، می توانند نه فقط در حال تنهایی و انفرادی اندیشه کنند بلکه به صورت دو نفری با معاضدت یکدیگر به تفکر پرداخته این محتوای دعوت انبیاء را بشنوند، دلایل آن را مورد مطالعه قرار داده اگر با عقل هماهنگ بود پذیرا شوند (46سبا) لذا می فرماید: «خداوند پاسداری این کتاب آسمانی را پس از پیامبر^(ص) بر عهده امت برگزیده اش گذارده لکن حق پاسداری این میراث عظیم متعلّق به گروه ممتاز "سابقٌ بالخیرات بإذن ربّه" (32فاطر) می باشد. که وظایف سنگین خود را به نحو احسن انجام داده و پیشرو هستند. یعنی «مؤمنین»، پس بشارت و انذار رسول خدا ^(ص) تنها مورد پذیرش این گروه است "بشّر المؤمنین بأنّ لهم فضلاً کبیراً» (47 احزاب) و نیز می فرماید: انذار پیامبر^(ص) برای کسانی است که از این یاد آوری الهی «قرآن» پیروی کنند و از خداوند رحمان در نهان بترسند. چنین کسی را به آمرزش و پاداشی پر ارزش بشارت ده (11یس) تو فقط کسانی را بیم می دهی که از پروردگار خود در نهان می ترسند و نماز را به پا می دارند (18 فاطر) و در حقیقت «إنّما یخشی الله من عباده العلماء» (28-30فاطر) و آنان کسانی هستند که کتاب الهی را تلاوت کرده، نماز را به پا می دارند و از آنچه روزیشان داده ایم پنهان و آشکار انفاق می کنند.⁽¹⁾ تجارتی پرسود و بی زیان و خالی از کسادی را امید دارند. اما غیر از مؤمنین، دیگران برای آنها یکسان است چه انذارشان کنی یا نکنی ایمان نمی آورند!(10یس) زیرا با نهایت تأکید به خداوند سوگند خوردند که اگر پیامبری انذار کننده به سراغشان آید هدایت یافته ترین امت ها خواهند بود. اما چون پیامبری برای آنها آمد جز فرار و فاصله گرفتن از «حق» چیزی برآنان نیفزود (42فاطر)
• واما مفهوم محتوای دعوت انبیاء «ایمان و عمل صالح» چیست؟ "کلمه طیب" اعتقادات صحیح نسبت به مبداء، یعنی پرستش خدایی که خالق است (22یس) خالق انسان (11فاطر) و همگی به سوی او بازگشت داده می شویم «معاد» (22یس) خالق آسمان و زمین (13فاطر) گیاهان - جنبدگان - چهارپایان (27-28فاطر) ملائکه (1فاطر) و جن(12-13 سبا) و خدایی که رازق است (3-24-39سبا) «و أنتم الفقراء الی الله و الله هو الغنیُّ الحمید» (15فاطر) و خداوندی که عزت حقیقی در دست اوست (10فاطر) نیز اعتقاد صحیح در مرحله ربوبیت حضرت حق و هدایت بندگان به نبی مکرم اسلام که می فرماید:ای پیامبر^(ص) ! جانت به خاطر هدایت قوم از دست نرود ! (8 فاطر) هر چند مورد آزار و اذیت این قوم است (53 احزاب) و البته نتیجه آن هم برای آنان لعنت الهی در دنیا و آخرت به همراه عذاب مهین (57 احزاب) پس ارسال رحمت و درود پیوسته و جاودانی خداوند و فرشتگان بر این پیامبر^(ص) است و نیز امر به مؤمنین است در طلب رحمت و درود فرستادن بر حضرتش و نیز تسلیم قولی و عملی در برابر اوامر او به عنوان "واجب الاطاعة" (56 احزاب) و کیفیت این صلوات به امر حضرت چنین است: " اللهم صلِّ علی محمدٍ و آل محمد کما صلَّیت علی ابراهیم و آل ابراهیم إنک حمیدٌ مجید ٌو بارک علی محمد و آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم إنک حمید مجید" یعنی پس از این گوهر گرانقدر عالم آفرینش ایمان و اعتقاد به اهل بیت حضرتش لازم است که مطهرّ و «معصومند» (33 احزاب) اراده الهی "یرید الله" بر این است که معصومان دارای یک نوع شایستگی اکتسابی از طریق اعمال خویشند و یک نوع لیاقت ذاتی و موهبتی از سوی پروردگار تا بتوانند الگو و اسوه مردم باشند. و کلام الهی «آیه تطهیر» درست در جای خود قرار دارد به اذن الهی . زیرا در آیات قبل سخن از نساء النبی است نه ازواج یعنی همسران و دختران ، همه دعوت به تطهیر ظاهری و با طنی می شوند و کلام تا ابتدای آیه تطهیر همراه ضمائر مؤنث است، اما در این آیه ضمائر مذکر می گردد ؛ یعنی همسران حضرت اهل بیت حضرت نیستند . آنان فاقد این تطهیرند بلکه مطهر معصومینی هستند که به روایت فریقین ، حضرت رسول^(ص) چندین ماه در هنگام نماز بر آستانه خانه ایشان ندای " یا اهل البیت" داشته و این آیه را تلاوت می نمود و نیز روایاتی که بیان از نزول آیه تطهیر در خانه ام سلمه دارد و او را ناظر بر نزول آیه می داند پس در خواست قرار گرفتن به زیر عباء دارد، لکن پاسخ پیامبر ^(ص) این است: " لا و لکن أنت بخیرٍ"
• و اما عمل صالح و به عبارتی برخی از مصادیق یا عوامل تطهیر ظاهر و باطن در این آیات عبارتند از : ابتدا رعایت اصل حجاب است؛ «عدم تبرّج» (33احزاب) در جاهلیت عصر حاضر هم چون جاهلیت زمان پیامبر ^(ص)! و تبرّج به معنی آشکار شدن، «جلب توجه نمودن» در برابر مردم است و از ماده «برج» گرفته شده که در برابر دیدگان همه ظاهر است البته در این زمینه محارم مستثنی می گردند. (55 احزاب) سپس دو قلمرو از قلمروهای عفاف و حجاب معرفی می گردند و امر به حفظ آنان است یکی حدّ پوشش ظاهری زنان مسلمان «جلباب » (59 احزاب) و دیگری حفظ قلمرو گویایی است در صدا "فلا تخضعن بالقول" وهم چنین به کار بردن عبارت و سخنان مناسب "قولاً معروفاً" (32 احزاب) و نیز حفظ حریم در روابط "فسئلوهنّ من وراء حجاب"(43 احزاب) و در کل جامعه هم ، توصیه در نحوه سخن گفتن است به " اتقوا الله و قولوا قولاً سدیداً" (70 احزاب) و «قول سدید» از ماده سدّ به معنی محکم و استوار و خلل ناپذیر و موافق حق و واقع است سخنی که هم چون سد محکم جلو امواج فساد و باطل را می گیرد⁽²⁾ و البته نتیجه تقوا به متقین و مؤمنین بر می گردد و آن ورود خداوند و ملائکه بر آنان است ، یعنی عنایت خاص که رحمت خداوندی است و در مورد فرشتگان هم استغفار و تقاضای رحمت برای مؤمنان (43 احزاب، 7 غافر) پس از ظلمات «جهل و شرک گناه» به سوی نور «ایمان و علم و تقوا» رهنمون می گردند.
• درست است که آسمان و زمین خاشعند و از نظام خود منحرف نمی شوند (41 فاطر) لکن این انسان است « غیر مؤمن» که خروج از دائره اطاعت حق را با پیروی از دشمنش «شیطان» (6 فاطر) محقق ساخته و بر خلاف مؤمنان گمان شیطان را در این زمینه به صحت مقرون می سازد (20 سبأ) حاصل کفر این کافران افزایش خشم الهی نسبت به آنان و زیان و خسران برای خود آنهاست. (39 فاطر) آنان معبودانی برای خود برگزیده اند که به اندازه پوست نازک هسته خرما هم مالک نیستند (13 فاطر) شومی در زندگی آنان از ناحیه اعمال آنهاست لکن ایشان فرستادگان الهی را شوم می دانند (19-18 یس) و به طور صریح می گویند: ما هرگز به قرآن وکتب دیگر ایمان نمی آوریم(31-34 سبأ) در طریق فساد نقشه های بد می کشند (10 فاطر) اعمال بد خود را خوب می بینند.(80 فاطر)
• حضرت حق امانت الهی را بر هستی عرضه نمود این امانت یا «ولایت الهیّه» است و کمال صفت عبودیت که از طریق معرفت و عمل صالح حاصل می شود و ولایت پیامبران و امامان شعاعی نیرومند از آن ولایت الهیّه است یا مقصود «معرفة الله» است یا واجبات و تکالیف الهی و یا صفت اختیار وآزادی اراده – عقل – اعضاء پیکر انسان
• آسمان و زمین و کوهها گر چه دارای نوعی معرفت الهی هستند ذکر و تسبیح خدا دارند و در برابر عظمت حق خاضع و خاشعند ولی همه این امور به صورت ذاتی و تکوینی و اجباری است و تکاملی در آن وجود ندارد لذا با زبان حال و استعداد عدم شایستگی خویش را برای پذیرش این امانت بزرگ اعلام کردند اما انسان بر اساس استعداد و استمداد پروردگار قابلیت تکامل به صورت نا محدود ،آمیخته با اراده و اختیار و رسیدن به مقام انسان کامل و بنده خاص خدا و پذیرش ولایت الهیه را داشت پس حمل این امانت را بر دوش کشید اینان مؤمنین هستند لکن منحرفین از خطوط انحرافی ظلوم و جهولند (72 احزاب) هدف حضرت حق از این امر جداسازی صفوف مردان و زنان منافق و مشرک از مؤمن است که عذابشان کند (73 احزاب) هم در دنیا (61 احزاب) و هم در آخرت(5 سبأ)
• آری مرگ همه را در می یابدحتی سلیمان را که به وسیله موریانه (14 سبأ) بندگان الهی از آن مطلع می شوند و رستاخیز مثل زنده شدن زمین مرده فرا می رسد (9 نبأ) گر چه کافران می گویند: «هرگز به سراغ ما نخواهد آمد (3 سبأ) اگر راست می گویید این وعده کی خواهد بود؟(29 سبأ) چه زمانی؟(63 احزاب) خوب! چون اموال و اولاد ما از همه بیشتر است و این نشانه علاقه خداوند به ماست پس هرگز مجازات نمی شویم .»(35 سبأ)
• زمان دریافت نتیجه اعمال فرا می رسد و مؤمنان که در دریافت این نتیجه تفاوتی بین زن و مردشان نیست (35 احزاب) در دنیا در کنار درود و رحمت الهی و فرشتگان بر آنان ، خداوند کارهایشان را اصلاح کرده ، گناهانشان را می آمرزد چرا که هر کس اطاعت خدا و رسول کند به رستگاری عظیمی دست یافته (71 احزاب) و در آخرت به خاطر ایمان و عمل صالح خود وارد بهشت می شوند .تحیّت آنان سلام است همراه با پاداش پر ارزش (44احزاب) دو برابر و کامل ، مغفرت و اجر کبیر(70 فاطر) و رزق کریم .(4 سبأ) خداوند از فضلش می افزاید که او آمرزنده و شکر گزار است (30 فاطر) این فضل الهی است و در آن رنج و سستی و واماندگی نمی باشد (35 فاطر) نهایت امنیت است (37 سبأ) لذا گویند :"الحمدلله الذی آذهب عنّا الحزن إنّ ربّنا لغفور شکور" (34 فاطر)
• آری هیچ کس گناه دیگری را به دوش نمی کشد (11 فاطر) هر کس در برابر گناه خود مسئول است.(25 سبأ) عذاب حاضر می شود (38 سبأ) لکن ستمگران به هنگام چشیدن عذاب (43 سبأ) هریک گناه خویش را به گردن دیگری می اندازد. (31 سبأ) کافران گمراهی خود را در اثر اطاعت از سران و بزرگان خود دانسته از خداوند تقاضای عذاب دو برابری برای آنان دارند.(67 – 68 احزاب) و سخنان کفار مستضعف به مستکبرانشان شنیدنی است (33-32 سبأ) چرا؟ چون عذاب شدید است.(10 – 7 فاطر) عذابی بد و دردناک(5 سبأ)بدون تخفیف(36 فاطر)نه مرگ است و نه زندگی (36 فاطر) تقاضای رهایی را فریاد می کنند (37 فاطر) ولی یاوری ندارند و در آن جاودانه اند (65 احزاب) آتشی را می چشند (37 فاطر) که صورتهای آنان را دگرگون می کند (66 احزاب) و در گردنهایشان غُل هایی است که تا چانه ها ادامه دارد و سرهای آنان را بالا نگاه داشته ، در پیش روی و پشت سرشان سدی است و چشمانشان را پوشانده ایم لذا نمی بینند(8-9 یس)
  

  ---

1)     چرا که می دانند خداوند جای انفاق را پر می کند (39 سبأ)

2)     نه اذیت مؤمنین و مؤمنات با بهتان (58 احزاب) ، حتی به حضرت موسی(ع) (69 احزاب) که او نزد خداوند آبرومند و گرانقدر بود.