امام علی (علیه السلام):

قرآن راهبر آن کس است که آن را به کار گیرد و نشانه هدایت است برای آن کس که در او بنگرد. سپر نگهدارنده است برای آن کس که با آن خود را بپوشاند و دانش کسی است که آن را به خاطر بسپارد و حدیث کسی است که از آن روایت کند و فرمان کسی است که با آن قضاوت کند.

نهج البلاغه – خطبه 198

گزیده ای از معارف الهی جزء هجدهم :

در بیان معارف الهی (1) و در مرحله اوّل ، عقاید و معرفت توحیدی ، " الوهیت" گام ابتدایی معرفت نسبت به حضرت حق است که صفت بارز آن " خالقیت" است یعنی هرگونه آفرینش و قدرت و تأثیر در هستی از آن اوست (14 – 22 – 17 مؤمنون ، 45 – 43 نور، 3 فرقان) بدون شریک(2 فرقان) پس پرستش «عبادت» هم خاصّ ذات اوست لذا می فرماید: " الله نور السموات والأرض" (35 نور) نور در مقابل ظلمت و نور یعنی آنچه پیداست به خود و به ذات خود و ظلمت هم یعنی همه چیز در تاریکی عدم است و این خداوند است که پدید آورنده و هستی بخش جهان است یعنی "خالق السموات والأرض" پس می فرماید: اگر می دانید چه کسی حکومت همه موجودات را در دست دارد و به بی پناهان پناه می دهد و نیاز به پناه دادن ندارد (88مؤمنون) و به دنبال خالقیت مسئله عبودیت است و به همین دلیل هر فعلی از بنده صادر شود می بایست به قصد تقرّب به إله واحد «الله» باشد و به قصد رضای او و هر فعلی را برای او انجام دهیم و می فرماید: معبود دیگری با او نیست که اگر چنین می شد هر یک از خدایان مخلوقات خود را تدبیر و اداره می کردند و بعضی بر بعضی دیگر برتری می جستند « و جهان هستی به تباهی کشیده می شد» منزّه است خدا ....(91 مؤمنون) و هر کس معبود دیگری را با خدا بخواند مسلماً هیچ دلیلی بر آن نخواهد داشت و .... (117 مؤمنون) و از آنجا که خلقت عبث و بیهوده نبوده و نهایت ، بازگشت انسان به محضر حضرت حق است (15 – 115 مؤمنون) و نتیجه خلقت در مبحث جزای ربّ العالمین و مراحل آن مورد ارزیابی قرار می گیرد پس " ربّ السموات و الأرض" یعنی به همراه مالکیت (42 نور، 2 فرقان) ربوبیت حضرت حق است . ربّ مالک ، مدبّر و مربّی اشیاء است و به دنبالش هدایت هم از شئون اصلی ربوبیت می باشد یعنی "هادی السموات والأرض" و می فرماید: "یهدی الله لنوره من یشاء " (35 نور)اما چگونه ؟ می فرماید: " مثل نوره ..... و یضرب الله الأمثال" (35 نور) و سپس کلام با معرفی بیشتر ادامه می یابد، این نور هدایت در خانه هایی است که خداوند درجات آن را بالا برده و دارای ویژگی های خاص است به خاطر صاحبان آن " رجالٌ..." (37 – 36 نور) (2) یعنی هدایتگران معرفی می شوند که مفسّر و مبیّن کتاب قانون اند در مسیر هدایت «قرآن» قرآنی که مبیّن حقایق است (1-34 – 46 نور) مایه یادآوری است (71 مؤمنون) و بیم دهنده می باشد. (1 فرقان)

اطاعت از منبع هدایت «خدا و رسول و اوصیای او» و ترس از خداوند و عدم مخالفت فرمانش سبب رستگاری و پیروزی و جلب رحمت الهی برای مؤمنان است (51 – 52 – 54 – 56 نور، 1 مؤمنون) و آیات قرآن این عوامل رستگاری را معرفی می نماید.

در یادآوری ابتدا نماز است . اقامه نماز (56 نور) خشوع در آن (2 مؤمنون) روح نماز و سپس مواظبت در آداب و شرایط آن (9 مؤمنون) به عنوان مهمترین رابطه خالق با مخلوق . سپس زکات «کلیه حقوق مالی معیّن شده از جانب خداوند، واجب و مستحب» رابطه بین انسان و مخلوق (4 مؤمنون ، 56 نور) دیگر اعراض مؤمنان است از هر گفتار و عملی که بیهوده است و بدون فایده . در مقابل مؤمنان شاکرند در برابر نعم الهی " الحمدلله..."(29 – 28 مؤمنون) گر چه در میان بندگان قلیل اند . (78 مؤمنون) در وجودشان خشیت الهی است که ترسی توأم با تعظیم و احترام است همراه با محبت و احترام (57 مؤمنون) مؤمنان مراعات امانات و عهد الهی را می نمایند که البته نعم مادی و معنوی الهی همه امانات اویند (8 مؤمنون) در پوشش و عفت و حجاب « که در این آیات قلمرو بینایی مطرح است. » (31 – 30 نور) و تعیین محارم و غیر محارم ، مطیع امر الهی اند (3) و در پوشش و عفّت باطن هم توصیه به امر ازدواج را جدی گرفته و فقر مانع آنان در اجرای اطاعت الهی نیست و رَوِیه آنان که قدرت بر ازدواج ندارند هم پاکدامنی پیشه کردن است (33 – 32 نور) پس دامان خود را از آلوده شدن به بی عفتی و تجاوز از طریق حلال حفظ می نماید (7 – 5 مؤمنون) و چون جان مؤمنان از هم جدا نیست و همه به منزله نفس واحدند "بأنفسهم خیراً" (12 نور) از اتهام به مؤمنین و مؤمنات در این زمینه خودداری می کنند.(4) درست است که در کارهای مهم بدون اجازه پیامبر قدمی بر نمی دارند. (62 نور) ولی جهت حفظ حریم عفت در جامعه اسلامی هم بدون اذن مؤمنین ورود به خانه های آنان را ندارند و به راحتی پیام قرآن را می پذیرند که " قیل لکم ارجعوا فارجعوا " (28 – 27 نور)(5) و در ورود با اجازه هم توصیه بر سلام کردن است (61 نور). اظهار محبت به یکدیگر در آغاز ملاقات تحیت است و به نوعی ارتباط با خداوند «سلام خدا برتو باد » و اگر کسی هم در خانه نباشد . سلام بر خویشتن است از سوی پروردگار ما . و البته پس از این مراحل رعایت نکته دیگر اخلاقی است که حاکی از نهایت صفا و صمیمیتی است که در جامعه اسلامی باید باشد و تنگ نظریها و انحصار طلبی ها و خود خواهی ها از آن دور گردد و آن عدم اجازه در استفاده از خوراکیها در منزل خویشاوندان و دوستان خاص است (61 نور) و مؤمنین البته به این امر توجه دارند. وبالاخره نکته پایانی هم رعایت حقوق پدر و مادر از جانب فرزندان بالغ و نا بالغ در ورود به حریم آنان است (59 – 58 نور)

مؤمنان نهایت کوشش را در انجام طاعات به خرج می دهند و با این حال دلهایشان هراسناک از سرانجام به سوی پروردگار شان است (61 مؤمنون) آری اینان در خیرات سرعت می کنند و از دیگران پیشی می گیرند « ومشمول عنایات ما هستند» (62 مؤمنون) وزنه اعمالشان سنگین (102 مؤمنون) قطعاً در این دنیا حکمران روی زمین خواهند بود(55 نور) و در سرای دیگر هم وارث بهشتند. (11- 10 نور) هر چه بخواهند در آنجا برایشان فراهم است و جاودانه در آنند.(16 فرقان)

و اما بیم دهندگی قرآن دباره کافرانی است که از وسوسه های شیطان به درگاه الهی پناه نبردند (97 – 96 مؤمنون) و پیرو گامهای شیطان شدند که انسان را به فحشاء و منکر ات فرمان می دهد. (21 نور)

پس اینان با اشاعه فحشاء ونشر گناه و تجاهر به فسق ، سدّ بزرگ حفظ ظاهر جامعه از آلودگی ها را می شکنند مؤمنان به صبر و استقامتشان در مسیر حق رستگارند(111مؤمنون) و این کافران با تمسخر و خنده بر مؤمنان، از یاد خدا غافل (110 مؤمنون) و به بدبختی دچار می گردند. (106 مؤمنون) در لحظه مرگ درخواست برگشت برای جبران دارند که امکان ندارد ( 100مؤمنون) پس به جهنم عالم برزخ وارد می شوند. در قیامت یاوری ندارند و پیوندهای خویشاوندی هم بی فایده می شود (102 مؤمنون) حتی زبانها و دستها و پاهایشان برعلیه آنان گواهی می دهند. (24 نور) به خاطر اعمالشان . چه اعمالی؟ " خفّت موازینه" (103 مؤمنون) اگر اعمال خوب باشد که به خاطر عناد و کفرشان " هباءً منثوراً" (23 فرقان) چون غبار پراکنده بوده است و اگر خود گمان می کنند عملشان خوب بوده هم چون سرابی است در یک کویر که انسان تشنه از دور آن را آب می پندارد اما هنگامی که به سراغ آن می رود چیزی نمی یابد. (39 نور) واگر هم عمل بد باشد می فرماید: هم چون ظلماتی در یک دریای عمیق و پهناور که موج را پوشانده و بر فراز آن موج دیگری ، آن گونه که هر گاه دست خود را خارج کند ممکن نیست آن را ببیند .(40نور) پس سرانجامشان جهنم است (103 مؤمنون) با آتشی شعله ور و سوزان (11فرقان) و صدایی وحشتناک و خشم آلود که با نفس زدن شدید همراه است (13 فرقان)چهره ای عبوس دارند زیرا این شعله های سوزان به صورتهایشان نواخته می شود .(104 مؤمنون) و در آن جاودانه خواهند ماند. (103 مؤمنون)

1)      عقاید – احکام – اخلاق

2)      باز هم اصل محکمی در رد اعتقادات وهابیت در مسأله توسل و شفاعت

3)      هر چند استثناء هم مشخص شده (60نور)

4)      چرا که لعنت دنیا وآخرت برای اتهام نسبت به زنان پاکدامن و بی خبر از این اتهام است (23 نور)

5)      استثناء در این زمینه هم مشخص است.(29 نور)