مؤسسه قرآن و عترت علی بن موسی الرضا (ع)

.:: یا علی بن موسی الرضا (ع) ::.

در بیان آخرین صفت عباد الرحمن می فرماید:

14- پیشوای متعهد و مسئول پرهیزگاران:

پس می فرماید : " و جعلنا للمتّقین إماماً" ما را پیشوای پرهیزگاران قرار ده !

در دست گرفتن مدیریت جامعه آرزوی عباد الرحمن است. زیرا عهده دار شدن امامت و رهبری متقین ارزش است پس در دعا نباید به حداقل اکتفا کرد باید بلند همت بود . (1)

امام همان پیشوای فضیلت و الگوهای سعادت آفرین است که جا دارد انسان ، زمام زندگی را به دست آنان بدهد و از رفتار و گفتار آنان پیروی نماید و اگر قرار باشد که برای زندگی خود ، الگو و پیشوایانی انتخاب نمائیم منتخب ما باید از گروهی باشد که امیر مؤمنان درباره آنان می فرماید :

« بهترین بندگان خدا در پیشگاه او ، پیشوای دادگری است که خود ، هدایت یافته و مایه هدایت دیگران باشد ، سنت و روشهای نیک به پا دارد. بدعتها را از بین ببرد و بدترین بندگان خدا ، آن پیشوای ستمگری است که گمراه باشد و دیگران به وسیله او گمراه کردند و سنت نیک را پایمال کند .»

علی (ع) در این خطبه ، پیشوا را بر دو نوع تقسیم نموده و برای مردم از دو نوع امام و پیشوا یاد کرده است . حضرت علی (ع) در این تقسیم ، از کتاب آسمانی الهام گرفته است زیرا در قرآن ، این تقسیم به روشنی به چشم می خورد : " وجعلنا هم ائمةً یهدون بأمرِنا" (انبیا – 73) آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می کنند " وجعلنا هم ائمةً یدعون إلی النار و یوم القیامة لا ینصرون " ( قصص- 41) آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به آتش دعوت می کنند و روز رستاخیز یاری نمی شوند. دو نوع امام و پیشوا رویاروی یکدیگرند. یکی دست پیرو را می گیرد و او را به سعادت رهبری می کند و دیگری پیشوای آتش و او را وارد دوزخ می سازد.

از نظر قرآن ، همان گروهی که پیشواییِ افرادی را در این جهان بر عهده دارند ، در روز ورود به محشر نیز این اهتمام را بر عهده خواهند داشت. چنان که قرآن می فرماید: " یوم ندعوا کلّ أناسٍ بإمامهم" (اسراء – 71) روزی فرا رسد که هر مردی را با امام و پیشوای خود صدا می زنیم و درباره فرعون می فرماید: " یَقوم قومَهُ یومَ القیامة فأورَدَهُم النار و بئس الوِردُ المَورُودُ" ( هود – 98 ) پیشوایی قوم خود را بر عهده دارد و آنان را بر آتش وارد میسازد .

قرآن به برخی از ویژگیهای امام که الگوی سعادت و مایه خوشبختی انسانهاست اشاره کرده است :

  1. عادل و دادگر باشد . چنان که قرآن می فرماید: " قال أنّی جاعلک للناس أماماً قال و من ذریّتی قال لا ینال عهدی الظالمین"( بقره – 124) خداوند به ابراهیم (ع) وحی کرد که تو را پیشوای مردم قرار می دهم . ابراهیم گفت: پیشوایی را برای ذریّه من نیز قرار بده . خطاب آمد : پیشوایی مردم ، عهد الهی است و ستمگران را از آن نصیبی نیست .

ظلم و ستم یک نوع انحراف از حق است و فرد ستمگر به خاطر تجاوز از مرز حق و حقیقت نمی تواند مربی زندگی و الگوی انسانها باشد . پیشوا باید آن چنان پاک و پیراسته از گناه و آلودگی باشد که پیروان خود را از مرز حقیقت بیرون نبرد .

2و3. هادی و راهنما ، بردبار و شکیبا باشد:

" وجعلنا منهم أئمةً یهدون بأمرنا لمّا صبروا " (سجده – 24) از آنان پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما مردم را هدایت می کردند وقتی صبر و شکیبایی را پیشه خود قرار دادند.

  1. متعهد و مسئول باشد . بارزترین ویژگی امام ، همان ویژگی تعهد و مسئولیت اوست . تعهد در برابر خداوند و مسئولیت در برابر و جدانهای بیدار و آگاه " وجعلنا منهم أئمة ً یهدون بأمرنا لمّا صبروا و کانوا بآیاتنا یوقنون" (سجده – 24)

جمله " یهدون بأمرنا " حاکی از احساس مسئولیت آنان نسبت به حضرت حق است و به فرمان الهی به هدایت مردم همت می گمارند. امیر مؤمنان در نامه مفصلی که برای عثمان بن حنیف می نویسد به تعهد و مسئولیت بزرگی که بر دوش امام سنگینی می کند چنین اشاره می فرمایند: آیا به همین اندازه که به من بگویند فرمانروای مؤمنان هستی اکتفا کنم و در سختی ها ی روزگار با آنان همدردی نکنم و در تلخکامی همراه آنان نباشم ؟ آفریده نشدم که غذای لذیذ مرا از کار باز دارد مانند حیوان بسته به بند که در غم علف است یا حیوان رها شده در بیابانها که خاکروبه ها را به هم می زند تا چیزی بیابد و بخورد و از آنچه در کمین آن است « کشتن او برای استفاده از گوشت » غافل و بی خبر است . آفریده نشدم که بیکار بمانم و بیهوده رها شوم یا با ریسمان گمراهی کشیده شوم .

و در کلامی دیگر امام علی (ع) به تأثیر وجود امام در رهبری غرائز اشاراتی می نمایند: آگاه باش برای هر پیروی ، پیشوایی است که از او پیروی می کند و از نور دانش او روشنی می جوید. آگاه باش که پیشوای شما از دنیای خود به دو کهنه جامه و از خوراک به دو قرص نان اکتفا نموده است ولی هرگز شما بر چنین کاری توانایی ندارید! ولی در عوض آن، مرا با پرهیز گاری و کوشش و پاکدامنی و درستکاری یاری کنید. به خدا سوگند ، از دنیای شما طلایی نیندوخته و از غنیمت های آن ، مال فراوانی ذخیره نکرده ام و برای کهنه جامه ای که دارم ، جامه کهنه دیگری اماده ننموده ام.

فرزند گرامی حضرت امام حسین بن علی (ع) هم در نامه ای که به مردم عراق نوشته اند از ویژگیهای امام و مسئولیتهای سنگین او سخن گفته چنین می نویسند: امام پیشوای مردم کسی است که از روی قرآن ، حکم و داوری کند، عدالت پرور و دادگستر و پیرو آئین حق و در راه آیین خدا خویشتن دار باشد.(2)

ادامه دارد.....


1. تفسیر نور - ج 6 - محسن قرائتی

جناب استاد، حجة الاسلام والمسلمین عالی در بیان اثرات "بسم الله الرحمن الرحیم" عرضه داشتند:
  • در روایات داریم که : مؤمن مذنب وقتی وارد جهنم می شود انجا هم طبق عادت "بسم الله الرحمن الرحیم" می گوید، آنگاه آتش به اندازه چهل سال از او دور می شود....
  • ... ذات مقدس پروردگار عالم با اسماء کمالاتش خودش را نشان داده والاّ ذات خداوند از ما مخفی است . ما خدا را با همین اسامی می شناسیم؛ با خالقیتش ، با رازقیتش ، با رحمانیتش ، با رحیمیتش و ... می شناسیم. یعنی این اسماء هستند که ما را با ذات خدا آشنا کردند با این اوصاف و کمالات با خدا آشنا شدیم و با همین اسماء باید با رابطه داشته باشیم . همین الفاظ اسماء مثل آنچه در دعای جوشن کبیر آمده ، خودشان خاصیت دارند و بسیار ارزشمند هستند . مثلاً ذکر" یا حیّ ویا قیّوم" دل مرده را زنده می کند و انسان نشاط پیدا می کند. از همین اسماء لفظی کرفته تا آن اسمائی که رابط اصلی بین مخلوقات هستند (اسماء عینی خداوند)......
 

برای دانلود کردن اینجا کلیک کنید.

و اما سیره نبوی در درخواست فرزند صالح از درگاه الهی:

و کلام الهی در این زمینه زیباترین تصویر را ارائه می دهد و می فرماید: " انّا أعطیناک الکوثر * فصلّ لربّک وانحر * إنّ شانئک هو الابتر" به راستی ما به تو کرامت کوثر را بخشیدیم . پس برای پروردگارت نماز گزار و قربانی کن چرا که دشمن و بد خواه تو همو بریده از خیر است.

آیه شریفه در مقام بیان امتنانِ خدا به پیامبرش می باشد که به حضرتش کوثر عطا نموده است.

إنّا : آمدن ضمیر جمع به همراه إنّ ، دلالت بر عظمت این عطیه الهی دارد.

اعطینا : به جای "آتینا" و " وهبنا" پیشکشی و بخششی توأم با احترام ویزه را افاده می کند که معمولاً در روابط انسانی در شکل اعطا با دو دست می باشد . با وجود عطیه بودن همه عنایات الهی همیشه در مورد دادن نعمت به مردم و یا دادن نبوت و علم و حکمت به انبیاء واژه "آتینا" به کار رفته است و هرگز فعل "اعطاء " استفاده نشده است.

" و آتیکم من کلّ ما سألتموه" ( ابراهیم – 34) " أنّی عبد الله آتانی الکتاب و جعلنی نبیاً" (مریم –30) " فقد آتینا آل ابراهیم الکتاب و الحکمة و آتیناهم ملکاً عظیماً" (نساء – 54) " ولقد آتینا لقمان الحکمة (لقمان – 12)

هر چند " و من یؤت الحکمة فقد اوتی خیراً کثیراً" ( بقره – 269)

و نیز می فرماید: " الذین آتیناهم الکتاب و الحکم و النبوة" (انعام 89)

و تنها موارد کاربرد فعل اعطاء یکی در سوره کوثر و دیگری در سوره ضحی است آنجا هم می فرماید: " ولسوف یعطیک ربّک فترضی" (ضحی – 6) و آن هم تنها در مورد پیامبر (ص) به کار رفته و هر دو امتنانی خاص پس از امر نبوت را مطرح می کند که اولی در دنیاست « سوره کوثر» و دومی در آینده دور یا آخرت است « سوره ضحی» که این دومی در روایات به مقام شفاعت در آخرت تفسیر شده که با مدلول آیه هماهنگ است .

اما باز دربارۀ کوثر:

فصلّ ... وانحر : دستور شکر گزاری در قبال این عطیّه مبارک در دنیاست به صورت نماز گزاردن و « نحر» هم یا قربانی کردن است و یا تکبیر گفتن به همراه بالا بردن دودست.

این اوامر نشانگر نو ظهور بودن این عطیه است که نمازی ویژه را می طلبد . و اگر این عطیه نبوت و علم وحکمت و یا فضایل نفسانی و یا نور قلب پیامبر(ص) بود ، این امور با امر بعثت پیامبر بوده است و امر تازه ای نیست و اگر مقصود خدا نبوت هم باشد دیگر دستور خاص نماز ویژه معنی نداشت چرا که پیامبر(ص) به شهادت سوره علق و تواتر تاریخی از ابتدای بعثت به امر نماز متلبّس بوده است " أ رأیت الذی ینهی * عبداً إذا صلّی" ( علق – 9-10)

شانئک ..أبتر: و کوثر اموری در آخرت نیست تا هم چون نهر در بهشت یا حوض در آخرت و یا مقام شفاعت . زیرا هم با ظاهر آیه مغایرت دارد و خاصه تناسبی هم با شأن نزول مورد اتفاق آن نیز ندارد! که در آن سخن از امری در ظرف دنیاست و آن ردّ مقطوع النسل بودن پیامبر(ص) است. پس کوثر بودن این عطیه در مقابل دشمنان نبوت مطرح است و آثاری بالاتر از امر نبوت پیامبر خاتم(ص) دارد. موهبتی که موجب استمرار آثار خود امر نبوت است و برکات آن و باید شکرگزاری به جا آورده شود و آن نسل پیامبر(ص) است حضرت زهرا (س) و از پس حضرت فرزندان معصوم حضرتش.

مادر یازده امام و سپس سادات از فرزندان فاطمه زهرا(س) که نقش آنان در دفاع از دین و پیشبرد امر رسالت خداوند روشن و واضح می باشد و نسبت شأنی و منقطع از خیر بودن دشمن پیامبر خدا(ص) یعنی عمر و عاص و پدرش عاص بن وائل که صاحب یازده فرزند! بود که یکی از آنها عمرو بن عاص است هم امری واضح تر و روشنتر !! (1)

«امّا اینک ما شاهد انسانی از نسل عاص بن وائل نیستیم در حالیکه سادات و نسل پیامبر(ص) و فاطمه زهرا(س) با کمال افتخار در همه عصرها و زمانها بوده و هستند و خواهند بود!!»

و در سیره حسینی هم نقش فرزندان صالح حضرت در عاشورا و پس از آن برای بندگان الهی اظهر من الشمس است که به همراه پدر خویش زنده نگه داشتن و بقای دین و اصلاح سیره امت جدشان را تضمین نمودند.

ادامه دارد...


  1. بررسی شخصیت اهل بیت (ع) در قرآن – ولی الله تقی پور فر
استاد در ادامه مبحث تفکر انتقادی در خانواده و دوستان و آشنایان با اشاره به آیات 17 - 18 سوره زمر فرمودند:
باید شنونده فعال باشیم . خداوند می فرماید :"ای پیامبر به بندگان من بشارت بده به آن کسانی که سخن را خوب گوش می دهند سپس از بهترین آنها پیروی می کنند.....
 

برای دانلود کردن اینجا کلیک کنید.
درس بیست ونهم پیرامون زهد و دل نبستن به دنیا :


برای دانلود کردن اینجا کلیک کنید.
حضرت امیر المؤمنین (علیه السلام) در خطبه 110 معروف به خطبه دیباج پیرامون صله رحم می فرماید:
صله رحم مال را زیاد می کند و مرگ را به تأخیر می اندازد.
ارحام به  کسانی می گویند که در یک رحم به هم متصل می شوند. از نظر کلام عرب در این حس (منشأ تولید مثل ) مرد و زن یکسان هستند . پدر و مادر نزدیکترین رحم هستند به عنوان والدین در روایات داریم که دو سال راه برو تا صله رحم نسبت به پدر ومادرت انجام دهی ! هر چه فاصله از رحم بیشتر می شود اهمیت آن کمتر می شود. ...
هر چند مصداق عرفی صله رحم رفت و آمد است ولی مصداقهای دیگری هم دارند. مثل رفع گرفتاری او ولو اینکه فرصت نکنیم پیش او برویم . نامه فرستادن (پیامک زدن ، ایمیل ، وی چت و ... از مصادیق نامه است )و ... در روایات داریم صله رحم کنید ولو با شربتی آب ، یا سلام و ....
 

برای دانلود کردن اینجا کلیک کنید.
در بیان حدیث دوازده چهل حدیث استاد فرمودند: .... انسان سه بعدی آفریده شده او دارای بدن ، عقل ، و قلب است . حقیقت همه آیین ها ی آسمانی و سخن همه پیامبران و همه حقیقت اخلاق و ادب این است که این سه بعد را چگونه تربیت کنیم. ما باید عقلمان را رشد دهیم ، قلبمان را مهذب ساخته و بدنمان را آنگونه که مصلحت است تربیت کنیم ؛ این همه اخلاق و تربیت است. طبق سخن مولا امیر المؤمنین (ع) انسان با خودش باید سه نوع تعامل داشته باشد . عقلمان با تفکر تربیت می شود ، قلبمان با تقوا و بدنمان با نماز شب تر بیت می شود .


برای دانلود کردن اینجا کلیک کنید.
استاد در ادامه تبیین خطبه غدیر فرمودند:
یا معاشر الناس! خداوند همه انبیاء را مبعوث کرد ، ذریه شان را در سلب خودشان قرار داد . غیر از من که ذریه ام را از سلب علی (ع) خارج کرد!
معاشر الناس! ابلیس آدم را از بهشت خارج کرد (به زعم خودمان:)شما که عددی نیستید!
به علی (ع) حسادت نکنید. اگر حسادت کنید اعمالتان حبط می شود.... بدانید آدم با یک اشتباه از بهشت رانده شد در حالیکه آدم ضفوة الله بود، شما که شمائید!!!
 

برای دانلود کردن اینجا کلیک کنید.
... بالاترین نشاطها مال کسانی است که بیشترین توجه را به عبور از این دنیا دارند. اگر به شما اطلاع بدهند که چند ساعت دیگر تا مرگ بیشتر فاصله ندارید، در این مدت چه کار می کنید؟ بیشترین تلاش را می کنید ، از مردم حلالیت می طلبید. نماز قضا می خوانید و .... فرمود : " در دنیا جوری زندگی کنید که برای دنیا باشد. گویی همیشه هستید! و نسبت به آخرت جوری زندگی کنید که گویی همین امروز آن را ترک می کنید. " کسی که احتمال بدهد فردا زنده است قسی القلب می شود چون کسی که احتمال زنده بودن فردا را بدهد ، احتمال می دهد که همیشه زنده است . در روایت داریم : " کسی که آرزو دارد فردا زنده باشد، همیشه طلب و ابدی خواه می شود و کسی که دوست دارد همیشه زنده باشد قساوت قلب می گیرد و آخرت را فراموش می کند....
 

برای دانلود کردن اینجا کلیک کنید.

سیزدهمین ویژگی عباد الرحمن :

در خواست فرزند صالح:

پس می فرماید: " والذین یقولون ربّنا هب لنا من أزواجنا و ذریّاتنا قرّة أعین" پروردگارا برای ما از همسران ما و نسل خویش فرزندانی عطا فرما که مایه روشنی چشم ما باشد.

یکی دیگر از نشانه های بندگان خدا این است که پیوسته خواهان خلف صالح و فرزندان پاک از همسران و ذریّه خویش می باشند و بلکه خواهان پاکی نسل خویش که از فرزندان آنان به وجود می آیند نیز می باشند. البته علاقه به فرزند و فرزند خواهی یک خواست طبیعی و فطری است که در تمام افراد بشر اعم از مؤمن و کافر وجود دارد. از این جهت تنها فرزند خواستن نمی تواند نشانه بندگان خداوند باشد بلکه نشانه این انسانهای کامل این است که خواستار فرزندان پاک و صالحند که نه تنها مایه گسترش شخصیت جسمی و مادی انسان گردند بلکه به وسیله آنها معنویت و پاکی انسان نیز گسترش پیدا کرده مایه بقای معنوی پدر ، وسیله آمرزش او و چشم روشنی خانواده شمرده  شود .(1)

" قرّة أعین" چیزی است که مایه خنک شدن چشم انسان می شود یعنی اشک شوق از دیدگان او فرو می ریزد و این کنایه زیبایی است از سرور و شادمانی(2)

از دیدگاه قرآن نیز پیوند معنوی پدر قویتر و نیرومند تر از پیوند جسمی است تا آنجا که اگر پیوند ایمانی و معنوی فرزند از پدر گسسته گردد پیوند جسمی او به گونه ای از پدر سلب می گردد چنانکه درباره فرزند نوح (ع) فرمود: " إنّه لیس من أهلک إنّه عملٌ غیر صالح" (هود – 46)

گفتار ائمه اطهار هم برداشتن فرزند صالح تکیه دارد. چنانکه امام رضا(ع) فرمود: « هر گاه خداوند برای بنده خود خیر و صلاحی را بخواهد پیش از آنکه اجل او فرا رسد فرزند او را به او نشان دهد.

و یا امام صادق(ع) می فرمایند: هیچ فردی پس از مرگ از کارهای پیشین خود بهره ای نخواهد داشت جز از سه چیز:

  1. در دوران حیات خود ، کار نیکی را پایه گذاری کند که پس از مرگ وی نیز به کار خود ادامه دهد و تا این کانون خیر بر پاست پاداشی از آن به روح وی می رسد.
  2. عمل نیکی را در میان مردم رواج دهد و تا مردم بر آن سنّت عمل می کنند، ثوابی عاید او می گردد.
  3. فرزند صالحی که پس از مرگ وی در حق او استغفار نماید.(3)

اصولاً تشکیل خانواده و داشتن همسر و فرزند و دعا برای به دست آوردن آنها مورد توجه اسلام است . لکن انسان در برابر همسر و فرزند و نسل خود متعهد است. هم باید علم و تلاش داشت و هم برای عاقبت نیکوی آنان از درگاه الهی کمک طلبید (4) یعنی این در خواست کمک نیز بسان در خواستهای دیگر از طریق زبان عملی نمی گردد. بلکه باید به موازات آن ، تلاش و اعمال ارزنده ای انجام گیرد که انسان را برای داشتن نسل صالح موفق سازد . هیچ دعایی بدون قیام به وظایف ممکن که در اختیار بنده است، به هدف نمی رسد. به همراه دعا پدران و مادران باید به پرورش فرزندان بپردازند چنانکه علی (ع) می فرماید: بهترین هدیه ای که پدر می تواند به فرزند بدهد ، همان تربیت پسندیده است.

مسئولیت پرورش فرزندان به حدّی خطیر است که امام سجاد(ع) در انجام آن از خداوند استمداد می طلبد و ضمن راز و نیاز با حضرت حق چنین می فرماید :

«بارالها ، مرا در تربیت و تأدیب فرزندان و نیکی به آنان یاری فرما !» (5)

لذا اسلام در مسئله تربیت کودک و وظایف پدر و مادر در تربیت نسل مهذب و سالم برنامه هایی را ارائه و آن را به عنوان حق فرزند بر پدر ومادر معین نموده است. این سیر عبارتند از:

گام اول: خودسازی مرد و زن قبل از ازدواج

گام دوم : معیارهای انتخاب همسر «زن و مرد» و اهمیت آن در تربیت نسل مهذّب از دیدگاه اسلام

گام سوم: روش شوهر داری و زن داری از دیدگاه اسلام و اهمیت آن در تربیت نسل مهذّب

گام چهارم: رعایت اصول معین « زمانی و مکانی» در انعقاد نطفه و اهمیت آن در تربیت نسل مهذب از دیدگاه اسلام

گام پنجم : وظایف پدر و مادر در دوران بارداری از نظر اسلام و اهمیت آن در تربیت نسل مهذب

گام ششم: وظایف پدر و مادر در هفت روز اول از نظر اسلام و اهمیت آن در تربیت نسل مهذب

گام هفتم : وظایف پدر و مادر در سه دوره هفت ساله از نظر اسلام و اهمیت آن در تربیت نسل مهذب

و بالاخره هم آخرین حق فرزند بر پدر و مادر این است که :« یزوّجُهُ»

ادامه دارد....


  1. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی
  2. تفسیر نمونه – ج 15 – ناصر مکارم شیرازی
  3. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی
  4. تفسیر نور – ج6 – محسن قرائتی
  5. سیمای انسان کامل در قرآن – جعفر سبحانی

مختصر درباره ای از ما

مؤسسه قرآن و عترت علی بن موسی الرضا (ع)
مؤسسه قرآن و عترت علی بن موسی الرضا (ع)

دسته بندی ها

حدیث هفته

حدیث 135

حضرت فاطمه سلام الله علیها

فَرَضَ اللّهُ الإِیمانَ تَطهیراً مِنَ الشِّرکِ... وَالزَّکاةَ زِیادَةً فِی الرِّزقِ.

خداوند ایمان را پاک کننده از شرک... و زکات را افزاینده روزى ساخت.

کتاب من لا یحضره الفقیه : ج ٣

بایگانی